Ένα από τα πιο όμορφα πράγματα στον κόσμο, είναι όταν στέκεσαι απέναντι από ένα έργο τέχνης και παρατηρώντας το, ανακαλύπτεις σιγά σιγά όλη την δεξιότητα, την μαεστρία και τον κόπο που χρειάστηκε να καταβάλει ο καλλιτέχνης για να αποδώσει αυτό το αριστούργημα.
Για κάποια έργα τέχνης αυτό είναι εύκολο, καθότι μπορούν και επιβάλλονται με την παρουσία τους και έτσι γίνονται αμέσως αντικείμενα θαυμασμού όπως π.χ. ένας πίνακας ζωγραφικής ή ένα γλυπτό. Κάποια άλλα όμως, εξαιτίας της φαινομενικής απλότητας τους, δεν κάνουν αμέσως αισθητό το μεγαλείο και την ομορφιά τους και χρειάζεται να τα ψάξει κανείς λίγο περισσότερο, για να μπορέσει να τα γνωρίσει και να τα καταλάβει. Ένα από αυτά είναι και η ποίηση.
Όπως γίνεται σε όλες τις τέχνες έτσι και στην ποίηση, το αριστούργημα αναγνωρίζεται εύκολα γιατί μιλάει κατευθείαν στην ψυχή του αναγνώστη. Αυτό που κάνει όμως την ποίηση τόσο ξεχωριστή, είναι πως ενώ φαινομενικά δεν χρειάζεται να καταβάλλει κανείς ιδιαίτερη προσπάθεια για να γράψει ένα ποίημα, λόγω της αρτιότητας της ελληνικής γλώσσας, έχουν δημιουργηθεί κανόνες -ακριβώς όπως και στις υπόλοιπες τέχνες- κι αυτοί οι κανόνες είναι που κάνουν ένα ποίημα αριστούργημα και την ποίηση υψηλή τέχνη.
Πρώτος ο Όμηρος ήταν αυτός που θέσπισε κανόνες. Ενώ γνώριζε την μουσικότητα των αρχαίων ελληνικών δεν εφησύχασε, δεν αρκέστηκε δηλαδή μόνο στην ομορφιά των λέξεων, ούτε στον ρυθμό που γεννά ούτως ή άλλως η εκφώνηση τους. Αλλά έψαξε να βρει έναν τρόπο να αγγίξει άλλες, ουράνιες μελωδίες μέσω της γλώσσας δημιουργώντας στο τέλος ένα θαύμα: ανακάλυψε τα μαθηματικά που κρύβονται πίσω από τις λέξεις, τα έπλεξε και τα έκανε μια όμορφη εξίσωση ονομάζοντάς την ποιητικό μέτρο, δημιουργώντας έτσι μια τέλεια μελωδία για το αξεπέραστο μέχρι σήμερα έργο του: το γνωστό Ομηρικό μέτρο (ή αλλιώς Ελεγειακά δίστιχα με τον πρώτο στίχο σε δακτυλικό εξάμετρο 17σύλλαβο καταληκτικό, και τον δεύτερο δακτυλικό πεντάμετρο με πενθημιμερή τομή).
Χρόνια αργότερα Έλληνες φιλόσοφοι προσπάθησαν να εξηγήσουν αυτό το θαύμα. Τι είναι ποίηση, αν και γιατι είναι η ύψιστη τέχνη, πως αξίζει να λέγεται ο ποιητής, ποια αντιμετώπιση πρέπει να έχει από την πολιτεία κλπ. Δόθηκαν ποικίλες απαντήσεις αλλά συμφώνησαν στην εξής παραδοχή: ότι η ποίηση είναι ύψιστη τέχνη, η τέχνη των τεχνών. Πρώτον γιατί εμπεριέχει εν γένει την μουσική και τα μαθηματικά, και δεύτερον γιατί ο ποιητής είναι σε θέση με την μεστότητα του λόγου και την ομορφιά των λέξεων να δημιουργήσει έναν καινούργιο φανταστικό κόσμο από το μηδέν χωρίς καμία πρώτη ύλη παρά μόνο με τις λέξεις.
Ήταν ο Πλάτωνας όμως αυτός που καταλήγοντας στα παραπάνω συμπεράσματα έφτασε πρώτος να εξορίσει τους ποιητές από την ιδανική Πολιτεία του. Όντας ο ίδιος ποιητής πριν γίνει φιλόσοφος, κατάλαβε ότι η ικανότητα που δόθηκε στους ποιητές- το να μπορούν δηλαδή να δημιουργήσουν έναν ολόκληρο κόσμο από το μηδέν- είναι ένα θείο δώρο που δεν θα μπορέσουν να το διαχειριστούν σωστά και θα καταστρέψει όχι μόνο τους ίδιους, αλλά και όλους όσους τους συναναστρέφονται. Κι αυτό εξαιτίας ενός και μοναδικού πράγματος: του εγωισμού. Ο εγωισμός τους δεν θα τους επιτρέψει να δουν ότι η ικανότητα αυτή είναι επίκτητη, και ότι κάθε φορά που γράφουν βρίσκονται σε επικοινωνία με το Αρχέτυπο, τον κόσμο των ιδεών. Ο, τι γράφουν προέρχεται από κει, κι επειδή αυτό δεν το αναγνωρίζουν γεμίζουν έπαρση και καταστρέφονται.
Από τότε λοιπόν όσοι ποιητές κατάλαβαν την αγωνία του Πλάτωνα αγωνίζονται να τον διαψεύσουν. Προσπάθησαν με το έργο τους να αποδείξουν ότι είναι ικανοί όχι μόνο να ξεπεράσουν τον εγωισμό και την έπαρση, αλλά με το μεγαλείο της ποίησης και με ταπεινότητα να φτιάξουν τους πιο όμορφους κόσμους, ώστε να βρίσκουν καταφύγιο όλες οι ψυχές που γεννήθηκαν ποτέ εις τους αιώνας των αιώνων. Μελέτησαν καλά τον πρωτεργάτη Όμηρο, διάβασαν φιλοσοφία για να μπορέσουν να διαχειριστούν την ανθρώπινη φύση τους και να μάθουν να σκέφτονται, έβαλαν όλη την μαεστρία τους και έγιναν οι πιο όμορφοι μελωδοί ανακαλύπτοντας διαρκώς περίτεχνες λεξικές συνθέσεις που μένουν μοναδικές μέχρι σήμερα. Γέννησαν ποιητικά μέτρα, στιχουργικές μορφές, ποιητικές τέχνες. Μιλήσαν για ηθική, ελπίδα, υψηλά ιδανικά, δίκαιο, αγάπη και συγχώρεση, έχοντας πρώτα οι ίδιοι κλάψει και ζητήσει συγχώρεση για όλους.
Έτσι γεννήθηκαν τα αριστουργήματα στην ποίηση. Έτσι γεννήθηκαν οι άξιοι ποιητές, που μένουν αξεπέραστοι στους αιώνες. Αγωνίστηκαν να διαχειριστούν επάξια το δώρο που τους δόθηκε. Υπήρξαν πρώτα και πάντοτε μαθητές. Γιατί η ποίηση είναι μαθητεία. Ξεκινάς πάντα από το μηδέν. Πρέπει να μάθει κανείς από την αρχή τι είναι γλώσσα, τι είναι ποιητικός λόγος, τι είναι διαλεκτική σκέψη και πως μπορεί με τους κανόνες της ποίησης να φτάσει στο σημείο να μπορεί να διαχειριστεί με σεβασμό, σύνεση και ομορφιά όλο το μεγαλείο της ανθρώπινης ύπαρξης.
Κι ακριβώς για αυτόν τον λόγο η ποίηση είναι η τέχνη που μπορούμε και οφείλουμε να την διδασκόμαστε όλοι από μικρή ηλικία. Γιατί έχοντας σαν στόχο την δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου για την ψυχή μας και τις ψυχές όλων, μαθαίνουμε να ξεπερνάμε τον εγωισμό μας και όλα τα κακά που αυτός γεννά.
Κάθε φορά λοιπόν που θα διαβάζουμε ένα ποίημα, ας αναγνωρίσουμε αυτήν την προσπάθεια.
Και κάθε φορά που θα γράφουμε οι ίδιοι ένα ποίημα, ας έχουμε στο μυαλό μας τον Πλάτωνα…
Είναι στο χέρι μας αν θα τον δικαιώσουμε ή θα τον διαψεύσουμε. Αν θα είμαστε άξιοι μέσω της ποίησης να εισέλθουμε σε μια ιδανική πολιτεία, ή όχι.
************