Ιπποκράτης: «Κάθε ασθένεια ξεκινά πρώτα από την ψυχή και στη συνέχεια καταλήγει στο σώμα»
Αγγελική Τσαγκαράκη
Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη, κάθε ασθένεια και νόσος ξεκινά πρώτα από την ψυχή και στην συνέχεια καταλήγει στο σώμα. Κάπου εκεί ξεκινά και ο ορισμός του ψυχοσωματικού συμπτώματος. Με βάση αυτό, ο Ιπποκράτης συνήθιζε να τονίζει την σπουδαιότητα της θεραπείας πρώτα της ψυχής και κατ’ επέκταση του σώματος. Στις μέρες μας τείνουμε να αγνοούμε ή να υποβαθμίζουμε τη μεγάλη δύναμη του να έχουμε επίγνωση της ψυχικής μας κατάστασης, των συναισθημάτων και σκέψεών μας, οι οποίες προέρχονται από αυτήν, και κυρίως το πώς επηρεάζουν τη σωματική μας υγεία.
Σύμφωνα με έρευνες, ορισμένα ήδη ψυχοσωματικών συμπτωμάτων αποτελούν διαγνωσμένες ασθένειες. Συνήθως σχετίζονται με το άγχος και άλλες στρεσογόνες ψυχικές καταστάσεις. Συγκεκριμένα όμως πώς εκφράζεται στο σώμα ο ψυχικός πόνος;
– Ο πόνος στη μέση υποδηλώνει πολλά βάρη στη ζωή του ατόμου. Ένα άτομο με ευθύνες και πολλές υποχρεώσεις συνήθως εκδηλώνει ενοχλήσεις στην πλάτη και τη μέση. Ο πόνος στην πλάτη συγκεκριμένα έχει να κάνει με ζητήματα και άγχη οικονομικού χαρακτήρα, καθώς και με την έλλειψη στήριξης από το περιβάλλον.
– Οι στομαχικές και εντερικές ενοχλήσεις συνήθως έχουν να κάνουν με το φόβο, την έλλειψη αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης. Άτομα με ανασφάλεια παρουσιάζουν συχνά πόνους στην κοιλιακή χώρα.
– Πονοκέφαλος. Ο πόνος στο κεφάλι συνδέεται με την επιμονή, την αυστηρότητα και την ανάγκη για έλεγχο. Συνήθως τα άτομα που υποφέρουν από συχνούς πονοκεφάλους είναι τελειομανείς, απαιτητικοί με τους άλλους αλλά κυρίως με τον εαυτό τους.
– Άνθρωποι με πόνους στις αρθρώσεις και κυρίως στα γόνατα, είναι «δύσκαμπτοι» και περήφανοι. Αυτά τα άτομα είναι συνήθως ισχυρογνώμονες και όχι τόσο διαλλακτικοί σαν χαρακτήρες.
Σε γενικές γραμμές, ψυχοσωματικά προβλήματα εμφανίζουν κυρίως οι άνθρωποι με στρες. Εκείνοι οι οποίοι διαχειρίζονται τη ζωή τους με ένταση. Ο θυμός, οι ανεσταλμένες επιθυμίες, η παραμέληση του εαυτού, αποτελούν σημαντικές αιτίες εμφάνισης ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.
Με απλά λόγια, η βιολογική διεργασία που επιτελείται όταν αισθανόμαστε στρες και άγχος, προκαλεί φλεγμονές και στη συνέχεια προβλήματα στο σώμα μας. Κάθε φορά που νιώθουμε στρες παράγεται μια ορμόνη στο σώμα μας που ονομάζεται κορτιζόλη. Η κορτιζόλη είναι ιδιαίτερα «εποικοδομητική» κυρίως σε περιόδους που «απειλούμαστε» από το οτιδήποτε, καθώς μας κινητοποιεί και αυτό χρειάζεται σε αυτές τις περιπτώσεις.
Όμως, η κορτιζόλη θεωρείται και η κατεξοχήν ορμόνη του στρες. Όταν το στρες αυξάνει σε υψηλά επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα (όπως στην κατάθλιψη), τα επίπεδα της κορτιζόλης στον οργανισμό είναι υψηλά και προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες, φθείροντάς τον. Με αυτό τον τρόπο αυξάνονται οι κυτοκίνες, οι οποίες είναι οι πρωτεΐνες που ευθύνονται για ανοσολογικά θέματα και την εύρυθμη λειτουργία των κυττάρων. Το αποτέλεσμα όλης αυτής της διεργασίας είναι η δημιουργία φλεγμονών στο σώμα μας, οι οποίες συμβάλλουν στην έναρξη των ασθενειών.
Σε κάθε περίπτωση πριν οδηγηθούμε στην ερμηνεία κάποιου συμπτώματος ως ψυχοσωματικού, θα πρέπει να έχουμε αποκλείσει ότι είναι αποτέλεσμα μίας αμιγώς βιολογικής νόσου που έχει για παράδειγμα αντίστοιχα συμπτώματα. Επίσης, δεν θα πρέπει να μας τρομοκρατεί το γεγονός ότι βιώνουμε μια έντονη στρεσογόνο στιγμή που δεν διαρκεί για πολύ, καθώς δεν συνεπάγεται πως αυτό θα μας οδηγήσει σε μια ψυχοσωματική αντίδραση. Αντιθέτως, μπορεί να είναι και ευεργετικό κατά περίπτωση.
Συνήθως ψυχοσωματικά προβλήματα δημιουργούνται όταν το άγχος αποκτά χρονιότητα, όταν δηλαδή έχει μεγάλη χρονική διάρκεια. Για παράδειγμα μπορεί να μην παρουσιάζουμε υψηλής, αλλά μέτριας έντασης στρες, για μήνες ή και χρόνια. Σε αυτή την περίπτωση είναι πιο πιθανό τελικά να εκδηλώσουμε ένα ψυχοσωματικό σύμπτωμα παρά στο στρες μεγάλης έντασης αλλά μικρής χρονικής διάρκειας.
Αυτό το οποίο έχει σημασία είναι να προσπαθούμε να αποβάλλουμε τις άσχημες σκέψεις οι οποίες συσσωρεύονται και συνήθως οδηγούν σε καταστροφολογία και στη συνέχεια εκφράζονται στο σώμα μας. Επίσης όπως συχνά λέμε, να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας πριν αυτά «αποθηκευτούν» μέσα μας και γίνουν τοξικά. Πολύ απλά, μιλήστε, γιατί όταν δεν μιλάει το στόμα, μιλάει το σώμα.
Αγγελική Τσαγκαράκη