Γεωγράφοι

ΓΕΩΓΡΑΦΟΙ

ΑΡΧΑΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: 7^ος - 6^ος αιώνας π.Χ.

1. ΑΝΑΞΙΜΑΝΔΡΟΣ (610-547 π.Χ.)
Ήταν ο δεύτερος από τους φυσικούς φιλόσοφους ή φυσιολόγους της Ιωνίας, πολίτης της Μιλήτου, όπως ο Θαλής, του οποίου άλλωστε υπήρξε μαθητής, σύντροφος και διάδοχος του στην Σχολή της Ιωνίας. Λίγα είναι γνωστά για την ζωή και το έργο του. Οι πηγές τον αναφέρουν ενίοτε ως επιτυχημένο σπουδαστή της Αστρονομίας και της Γεωγραφίας και πρώιμο υπέρμαχο της ακριβούς επιστήμης. Λέγεται, επίσης, ότι εισήγαγε την χρήση του γνώμονα στην αρχαία Ελλάδα και ότι κατασκεύασε χάρτη του γνωστού τότε κόσμου.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα

«ΑΝΑΦΟΡΕΣ»

Φαβορίνου Παγκόσμια Ιστορία – Διογένης Λαέρτιος:

«…Ήταν ο πρώτος που σχεδίασε το περίγραμμα της γης και της θάλασσας, αλλά επίσης έφτιαξε και μία ουράνια σφαίρα.»

Λέγεται ότι είναι κι ο πρώτος που έφτιαξε γεωγραφικό χάρτη, που τελειοποιήθηκε αργότερα από τον Εκαταίο το Μιλήσιο. Ο Αναξίμανδρος αποδίδει την εικόνα της Γης, σύμφωνα με την οποία η γη είναι κυλινδρική μεπλάτος τριπλάσιο απο το μήκος και οι άνθρωποι κατοικούν επάνω στην επιφάνειά της.

2. ΕΚΑΤΑΙΟΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ (560/550-476 π.Χ.)
Γιος του Ηγησάνδρου, γεννήθηκε στην Μίλητο και πέθανε μάλλον πριν από το 480 π.Χ. Έζησε κατά τα χρόνια της βασιλείας του Δαρείου, που διαδέχθηκε στην εξουσία τον Καμβύση το Β'. Ο Εκαταίος αντιλήφθηκε πως μόνο η παράθεση του μεγάλου πλήθους των πληροφοριών του με βάση το χρόνο –χρονολογική– θα καθιστούσε το έργο του περισσότερο χρήσιμο στο αναγνωστικό κοινό. Έτσι, συνέταξε σε τέσσερα βιβλία τις Γενεαλογίες, ένα έργο στο οποίο συγκέντρωσε και έβαλε σε τάξη όλες τις τότε γνωστές δοξασίες για τους μυθικούς ήρωες. Έγραψε στην ιωνική διάλεκτο και είναι φανερό από τα αποσπάσματα που διασώθηκαν πως αγαπούσε ιδιαίτερα την έρευνα που αποσκοπούσε στην ανακάλυψη νέων πληροφοριών.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΚΑΤΑΙΟΥ»

Ο Εκαταίος ο Μιλήσιος (549-472 π.Χ.) είναι ο δεύτερος που συνέταξε παγκόσμιο χάρτη, περισσότερο πλήρη και ακριβή από εκείνον του Αναξίμανδρου, βασιζόμενος σε πληροφορίες σύγχρονών του ταξιδιωτών και ο ιστορικός Ηρόδοτος (μέσα του 5ου αιώνα), ο οποίος εμπλούτισε το βιβλίο του Εκαταίου. Στον χάρτη μάλιστα που συντάχθηκε με βάση τις πληροφορίες και τις περιγραφές του, ορίζεται ως έσχατο όριο του κόσμου προς Ανατολάς η Ινδική, προς Δυσμάς οι Ηράκλειες Στήλες, προς Νότο η Αραβία και προς Βορρά η Κασπία Θάλασσα, την οποία ο Έλληνας ιστορικός και σε προσωπικά του ταξίδια. Στον χάρτη αυτόν η γη αναπαριστάνεται ως επίπεδος δίσκος που περιβρέχεται από τον Ωκεανό. Η απεικόνιση αυτή ανταποκρίνεται στην περιγραφή του Ομήρου, ότι η γη είναι κυκλικό σύμπλεγμα νησιών, που περιβάλλεται από υδάτινη κυκλική ζώνη. Ακόμη, ο Εκαταίος θεωρείται πιθανώς ότι είναι ο συγγραφέας του περίφημου ορει χάλκινου γεωγραφικού πίνακα, τον οποίο ο τύραννος της Μιλήτου Αρισταγόρας είχε επιδείξει στον βασιλιά της Σπάρτης Κλεομέ νη το 504 π.Χ., για να τον πείσει να συμμαχήσει με αυτόν εναντίον των Περσών.

3. ΑΝΝΩΝΑΣ (6^ος αιώνας π.Χ.)
Καρχηδόνιος θαλασσοπόρος. Περιέπλευσε κατά το 500 π.Χ. τις βορειοδυτικές ακτές της Αφρικής μέχρι το νησί Φερνάντο Πο. Το ταξίδι του περιέγραψε σε βιβλίο του οποίου σώζεται η μετάφραση στην ελληνική με τον τίτλο "Περίπλους".

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ»

Αρχαίο κείμενο:

Ἅννωνος Καρχηδονίων βασιλέως περίπλους τῶν ὑπὲρ τὰς Ἡρακλέους Στήλας Λιβυκῶν τῆς γῆς μέρων, ὃν καὶ ἀνέθηκεν ἐν τῷ τοῦ Κρόνου τεμένει, δηλοῦντα τάδε·

ἔδοξε Καρχηδονίοις Ἅννωνα πλεῖν ἔξω Στηλῶν Ἡρακλείων καὶ πόλεις κτίζειν Λιβυφοινίκων. καὶ ἔπλευσε πεντηκοντόρους ἑξήκοντα ἄγων, καὶ πλῆθος ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν εἰς ἀριθμὸν μυριάδων τριῶν καὶ σῖτα καὶ τὴν ἄλλην παρασκευήν. ὡς δ᾽ ἀναχθέντες τὰς Στήλας παρημείψαμεν καὶ ἔξω πλοῦν δυοῖν ἡμερῶν ἐπλεύσαμεν, ἐκτίσαμεν πρώτην πόλιν, ἥντινα ὠνομάσαμεν Θυμιατήριον· πεδίον δ᾽ αὐτῇ μέγα ὑπῆν.
κἄπειτα πρὸς ἑσπέραν ἀναχθέντες ἐπὶ Σολόεντα, Λιβυκὸν ἀκρωτήριον λάσιον δένδρεσι, συνήλθομεν. ἔνθα Ποσειδῶνος ἱερὸν ἱδρυσάμενοι πάλιν ἐπέβημεν πρὸς ἥλιον ἀνίσχοντα ἡμέρας ἥμισυ, ἄχρι ἐκομίσθημεν εἰς λίμνην οὐ πόῤῥω τῆς θαλάττης κειμένην, καλάμου μεστὴν πολλοῦ καὶ μεγάλου· ἐνῆσαν δὲ καὶ ἐλέφαντες καὶ τἆλλα θηρία νεμόμενα πάμπολλα. τήν τε λίμνην παραλλάξαντες ὅσον ἡμέρας πλοῦν, κατῳκίσαμεν πόλεις πρὸς τῇ θαλάττῇ καλουμένας Καρικόν τε τεῖχος καὶ Γύττην καὶ Ἄκραν καὶ Μέλιτταν καὶ Ἄραμβυν. κἀκεῖθεν δ᾽ ἀναχθέντες ἤλθομεν ἐπὶ μέγαν ποταμὸν Λίξον, ἀπὸ τῆς Λιβύης ῥέοντα. παρὰ δ᾽ αὐτὸν νομάδες ἄνθρωποι Λιξῖται βοσκήματ᾽ ἔνεμον, παρ᾽ οἷς ἐμείναμεν ἄχρι τινὸς φίλοι γενόμενοι. τούτων δὲ καθύπερθεν Αἰθίοπες ᾤκουν ἄξενοι, γῆν νεμόμενοι θηριώδη, διειλημμένην ὄρεσι μεγάλοις, ἐξ ὧν ῥεῖν φασι τὸν Λίξον, περὶ δὲ τὰ ὄρη κατοικεῖν ἀνθρώπους ἀλλοιομόρφους, Τρωγλοδύτας· οὓς ταχυτέρος ἵππων ἐν δρόμοις ἔφραζον οἱ Λιξῖται.
λαβόντες δὲ παρ᾽ αὐτῶν ἑρμηνέας, παρεπλέομεν τὴν ἐρήμην πρὸς μεσημβρίαν δύο ἡμέρας· ἐκεῖθεν δὲ πάλιν πρὸς ἥλιον ἀνίσχοντα ἡμέρας δρόμον. ἔνθα εὕρομεν ἐν μυχῷ τινος κόλπου νῆσον μικράν, κύκλον ἔχουσαν σταδίων πέντε· ἣν κατῳκίσαμεν, Κέρνην ὀνομάσαντες. ἐτεκμαιρόμεθα δ᾽ αὐτὴν ἐκ τοῦ περίπλου κατ᾽ εὐθὺ κεῖσθαι Καρχηδόνος· ἐῴκει γὰρ ὁ πλοῦς ἔκ τε Καρχηδόνος ἐπὶ Στήλας κἀκεῖθεν ἐπὶ Κέρνην. τοὐντεῦθεν εἰς λίμνην ἀφικόμεθα, διά τινος ποταμοῦ μεγάλου διαπλεύσαντες, ᾧ ὄνομα Χρέτης. εἶχε δὲ νήσους ἡ λίμνη τρεῖς μείζους τῆς Κέρνης. ἀφ᾽ ὧν ἡμερήσιον πλοῦν κατανύσαντες εἰς τὸν μυχὸν τῆς λίμνης ἤλθομεν, ὑπὲρ ἣν ὄρη μέγιστα ὑπερέτεινε, μεστὰ ἀνθρώπων ἀγρίων, δέρματα θήρεια ἐνημμένων, οἳ πέτροις βάλλοντες ἀπήραξαν ἡμᾶς, κωλύοντες ἐκβῆναι. ἐκεῖθεν πλέοντες εἰς ἕτερον ἤλθομεν ποταμὸν μέγαν καὶ πλατύν, γέμοντα κροκοδείλων καὶ ἵππων ποταμίων. ὅθεν δὴ πάλιν ἀποστρέψαντες εἰς Κέρνην ἐπανήλθομεν.
ἐκεῖθεν δὲ ἐπὶ μεσημβρίαν ἐπλεύσαμεν δώδεκα ἡμέρας, τὴν γῆν παραλεγόμενοι, ἣν πᾶσαν κατῴκουν Αἰθίοπες φεύγοντες ἡμᾶς καὶ οὐχ ὑπομένοντες· ἀσύνετα δ᾽ ἐφθέγγοντο καὶ τοῖς μεθ᾽ ἡμῶν Λιξίταις. τῇ δ᾽ οὖν τελευταίᾳ ἡμέρᾳ προσωρμίσθημεν ὄρεσι μεγάλοις δασέσιν. ἦν δὲ τὰ τῶν δένδρων ξύλα εὐώδη τε καὶ ποικίλα. περιπλεύσαντες δὲ ταῦτα ἡμέρας δύο ἐγινόμεθα ἐν θαλάττης χάσματι ἀμετρήτῳ, ἧς ἐπὶ θάτερα πρὸς τῇ γῇ πεδίον ἦν. ὅθεν νυκτὸς ἀφεωρῶμεν πῦρ ἀναφερόμενον πανταχόθεν κατ᾽ ἀποστάσεις, τὸ μὲν πλέον, τὸ δ᾽ ἔλλατον. ὑδρευσάμενοι δ᾽ ἐκεῖθεν ἐπλέομεν εἰς τοὔμπροσθεν ἡμέρας πέντε παρὰ γῆν, ἄχρι ἤλθομεν εἰς μέγαν κόλπον, ὃν ἔφασαν οἱ ἑρμηνέες καλεῖσθαι Ἑσπέρου Κέρας. ἐν δὲ τούτῳ νῆσος ἦν μεγάλη καὶ ἐν τῇ νήσῳ λίμνη θαλασσώδης, ἐν δὲ ταύτῃ νῆσος ἑτέρα, εἰς ἣν ἀποβάντες ἡμέρας μὲν οὐδὲν ἀφεωρῶμεν ὅτι μὴ ὕλην, νυκτὸς δὲ πυρά τε πολλὰ καιόμενα, καὶ φωνὴν αὐλῶν ἠκούομεν κυμβάλων τε καὶ τυμπάνων πάταγον καὶ κραυγὴν μυρίαν. φόβος οὖν ἔλαβεν ἡμᾶς, καὶ οἱ μάντεις ἐκέλευον ἐκλείπειν τὴν νῆσον. ταχὺ δ᾽ ἐκπλεύσαντες παρημειβόμεθα χώραν διάπυρον θυμιαμάτων μεστήν· μέγιστοι δ᾽ ἀπ᾽ αὐτῆς πυρώδεις ῥύακες ἐνέβαλλον εἰς τὴν θάλατταν. ἡ γῆ δ᾽ ὑπὸ θέρμης ἄβατος ἦν. ταχύ οὖν κἀκεῖθεν φοβηθέντες ἀπεπλεύσαμεν. τέτταρας δ᾽ ἡμερας φερόμενοι νυκτὸς τὴν γῆν ἀφεωρῶμεν φλογὸς μεστήν· ἐν μέσῳ δ᾽ ἦν ἠλίβατόν τι πῦρ, τῶν ἄλλων μεῖζον, ἁπτόμενον ὡς ἐδόκει τῶν ἄστρων. τοῦτο δ᾽ ἡμέρας ὄρος ἐφαίνετο μέγιστον, Θεῶν Ὄχημα καλούμενον. τριταῖοι δ᾽ ἐκεῖθεν πυρώδεις ῥύακας παραπλεύσαντες ἀφικόμεθα εἰς κόλπον Νότου Κέρας λεγόμενον. ἐν δὲ τῷ μυχῷ νῆσος ἦν, ἐοικυῖα τῇ πρώτῃ, λίμνην ἔχουσα· καὶ ἐν ταύτῃ νῆσος ἦν ἑτέρα, μεστὴ ἀνθρώπων ἀγρίων. πολὺ δὲ πλείους ἦσαν γυναῖκες, δασεῖαι τοῖς σώμασιν, ἃς οἱ ἑρμηνέες ἐκάλουν Γορίλλας. διώκοντες δὲ ἄνδρας μὲν συλλαβεῖν οὐκ ἠδυνήθημεν, ἀλλὰ πάντες μὲν ἐξέφυγον, κρημνοβάται ὄντες καὶ τοῖς πέτροις ἀμυνόμενοι, γυναῖκας δὲ τρεῖς, αἳ δάκνουσαί τε καὶ σπαράττουσαι τοὺς ἄγοντας οὐκ ἤθελον ἕπεσθαι. ἀποκτείναντες μέντοι αὐτὰς ἐξεδείραμεν καὶ τὰς δορὰς ἐκομίσαμεν εἰς Καρχηδόνα. οὐ γὰρ ἔτι ἐπλεύσαμεν προσωτέρω, τῶν σίτων ἡμᾶς ἐπιλιπόντων.

Μετάφραση:

Ο Περίπλους του Άννωνος, βασιλέως των Καρχηδονίων, στα λιβυκά μέρη της Γής, έξω από τις Ηράκλειες στήλες που αφιέρωσε και κατέθεσε στον ναό του Κρόνου, και περιέχει τα εξής:

Οι Καρχηδόνιοι ανέθεσαν στον Άννωνα να πλεύσει πέρα από τις Στήλες του Ηρακλέους και να χτίσει πόλεις γιά τους τους Φοίνικες που ζούσαν στην Λιβύη. Ξεκίνησε το ταξίδι του με εξήντα πεντηκοντόρους, με συνολικό πλήθος ανδρών και γυναικών που έφταναν τις τριάντα χιλιάδες άτομα, με τρόφιμα και ολόκληρη την υπολοιπη προπαρασκευή.
Ανοιχτήκαμε στο πέλαγος, περάσαμε τις Στήλες και παραπλεύσαμε έξω από αυτές επί δύο ημέρες. Εκεί, χτίσαμε την  πρώτη πόλη, που ονομάσαμεΘυμιατήριο.Γύρω της υπήρχε μεγάλη πεδιάδα. Μετά, στραφήκαμε δυτικά και καταλήξαμε στο δασώδες ακρωτήριο της Λιβύης τον Σολόεντα. Εκεί, ιδρύσαμε ιερό του Ποσειδώνα και μετά στραφήκαμε ανατολικά, μισής μέρας πλεύση, ώσπου φτάσαμε σε λίμνη που δεν απείχε πολύ από την θάλασσα, και είχε άφθονο και πυκνό καλάμι. Υπήρχαν ελέφαντες και έβοσκαν πάρα πολλά θηρία. Ακολουθήσαμε την λίμνη πλέοντας μία ολόκληρη ημέρα και προς το μέρος της θάλασσας εποικίσαμε πόλεις που ονομάσαμεΚαρικό Τείχος, Γύττη, Άκρα, ΜέλιττακαιΆραμβυ.
Από εκεί, αρμενίσαμε και φτάσαμε σε μεγάλο ποτάμι, τονΛίξο, που ερχόταν από την Λιβύη. Στις όχθες του έβοσκαν τα κοπάδια τους οι Λιξίτες, άνθρωποι νομάδες. Μείναμε κοντά τους ένα διάστημα και γίναμε φίλοι. Ψηλότερα από τα μέρη τους κατοικούσαν Αιθίοπες, αφιλόξενοι, σε μιά περιοχή γεμάτη άγρια θηρία, μέσα σε μεγάλα βουνά, από όπου έρρεε ο Λίξος. Γύρω σε αυτά τα βουνά κατοικούν άνθρωποι με διαφορετικές φυσιογνωμίες, οι Τρωγλοδύτες. Οι Λιξίτες έλεγαν γι’ αυτούς ότι τρέχουν ταχύτερα κι από τα άλογα. Αφού πήραμε διερμηνείς (από τους Λιξίτες) παραπλεύσαμε έρημη ακτή προς νότο επί δύο ημέρες, κι έπειτα άλλη μία προς την ανατολή. Εδώ βρήκαμε στον μυχό ενός κόλπου ένα μικρό νησί, με περίμετρο πέντε σταδίων, που την αποικίσαμε και την ονομάσαμεΚέρνη. Συμπεράναμε ότι βρισκόταν στην ίδια ευθεία με την Καρχηδόνα,αφού το ταξίδι  από την Καρχηδόνα έως τις Στήλες κράτησε όσο και το ταξίδι από τις Στήλες προς την Κέρνη.
Από εκεί, αναπλέοντας έναν μεγάλο ποταμό  [που τον έλεγαν] Χρέτη, φτάσαμε σε μία λίμνη, που είχε τρία νησιά μεγαλύτερα από την Κέρνη. Από αυτά ξεκινώντας, πλεύσαμε μιά ολόκληρη ημέρα και φτάσαμε στον εσωτερικό μυχό της λίμνης. Από πάνω του υψώνονταν μεγάλα βουνά, γεμάτα από αγριανθρώπους που φορούσαν δέρματα αγρίων ζώων. Μας επιτέθηκαν ρίχνοντάς μας πέτρες και δεν μας άφησαν να αποβιβαστούμε. Από εκεί, πλεύσαμε έως την εκβολή ενός άλλου ποταμού, που ήταν μεγάλος και πλατύς, γεμάτος κροκοδείλους και ιπποποτάμους. Κι από κεί, επιστρέψαμε πίσω στην Κέρνη.
Μετά, πλεύσαμε προς νότο επί δώδεκα ημέρες, ερευνώντας και την στεριά, που ολόκληρη ήταν κατοικημένη από Αιθίοπες που μας απέφευγαν και δεν ερχόταν σε επαφή μαζί μας. Μιλούσαν με τρόπο ακατάληπτο, ακόμη και γιά τους Λιξίτες που είχαμε μαζί μας. Την τελευταία μέρα, αποβιβαστήκαμε σε περιοχή με βουνά και μεγάλα δάση. Τα δέντρα μοσχοβολούσαν καιυπήρχε μεγάλη ποικιλία από αυτά. Επί δύο ημέρες παραπλέαμε την περιοχή  ώσπου φτάσαμε σε ένα θαλασσινόν κόλπο πολύ βαθύ, όπου οι εκατέρωθεν ακτές της στεριάς ήταν πεδινές. Μέσα στο βράδι βλέπαμε φωτιές να εμφανίζονται από παντού, σε κάποια διαστήματα μεταξύ τους, φωτιές μεγάλες και μικρές. Πήραμε νερό και προχωρήσαμε περισσότερο, επί πεντε ημέρες, δίπλα στην ακτή, ώσπου φτάσαμε σε μεγάλο κόλπο, που οι διερμηνείς μας τον ονόμασαν Εσπέρου Κέρας. Στον κόλπο υπηρχε ένα μεγάλο νησί, που επάνω του υπήρχε μιά λίμνη με θαλασσινό νερό και μέσα στην  λίμνη άλλο νησί. Σ΄αυτό το τελευταίο αράξαμε και ενώ την ημέρα δεν βλέπαμε παρά το δάσος, το βράδυ υπηρχαν πολλές φωτιές και ακούγαμε ήχους από αυλούς, κρότους από  κυμβαλα και τύμπανα και  φωνές πάρα πολλών ανθρώπων. Μας έπιασε φόβος και οι μάντεις μας πρόσταξαν να εγκαταλείψουμε το νησί. Γρήγορα φύγαμε και πλησιάσαμε μιά περιοχή φλογισμένη, γεμάτη βαρειές μυρωδιές,κι από αυτήν, πυρωμένα ρυάκια κατέληγαν στην θάλασσα. Η γή έκαιγε τόσο, ώστε ήταν άβατη. Φοβηθήκαμε και γρήγορα φύγαμε από εκεί. Πλέαμε επί τέσσερις ημέρες, και βλέπαμε την στεριά γεμάτη φλόγες τα βράδια. Και στην μέση υπήρχε μιά μεγάλη φωτιά, σαν να έβγαινε από τον ήλιο, μεγαλύτερη από τις άλλες,που άγγιζε, έτσι μας φαίνονταν, τα αστέρια. Στην διάρκεια της ημέρας, αυτό έδειχνε σαν πελώριο βουνό,που είχε το όνομαΟχημα των Θεών. Επί τρείς ημέρες πλέαμε δίπλα σε διάπυρα ρυάκια,και φτάσαμε σε ένα κόλπο που τον έλεγαν Νότου Κέρας. Και στον μυχό του υπήρχε νησί που έμοιαζε με το πρώτο, που είχε επίσης μιά λίμνη, και ένα νησί στην λίμνη, γεμάτο άγριους ανθρώπους. Οι περισσότεροι ήταν γυναίκες, πολύ τριχωτές στα σώματα, που οι διερμηνείς τις έλεγαν Γορίλλες. Τους καταδιώξαμε, αλλά δεν μπορέσαμε να συλλάβουμε άνδρες. Ξέφυγαν όλοι, έχοντας ευχέρεια να σκαρφαλώνουν στους γκρεμούς και πολεμώντας με πέτρες. Πιάσαμε πάντως τρείς γυναίκες που δεν ήθελαν να ακολουθήσουν αυτούς που τις έπιασαν. Τους δάγκωναν και τους κατασπάραζαν. Τις σκοτώσαμε, τις γδάραμε και φέραμε τις δορές τους στην Καρχηδόνα. Δεν πλεύσαμε παραπέρα, επειδή μας τέλειωναν τα εφόδια.

4.ΣΚΥΛΑΞ (6^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν ο πρώτος δυτικός γεωγράφος και εξερευνητής που αναφέρεται στην αχανή χώρα, ο οποίος με εντολή του Δαρείου Α'εξερεύνησε τις Ασιατικές ακτές πέρα από τον Ινδό ποταμό όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος. Με το ίδιο όνομα αναφέρεται συγγραφέας και εξερευνητής του 4ου αιώνα π.Χ. ο οποίος αντέγραψε και απέδωσε πιθανότατα με περικοπές και το έργο του Σκύλακος του Καρυανδρέως "Περίπλους" . Για να ξεχωρίζει από τον Σκύλακα του 6ου αιώνα, αναφέρεται ως "Ψευδοσκύλαξ" και το έργο: Περίπλους του Ψευδο-Σκύλακα. Ο Αριστοτέλης αναφέρει το Σκύλακα στα Πολιτικά του, για αναφορά του στους Ινδούς βασιλείς.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ»

04 skylaks

Η ΕΥΡΩΠΗ

Ξεκινώ από τις Ηράκλειες Στήλες της Ευρώπης και καταλήγω στις Ηράκλειες Στήλες της Λιβύης και έως τους μεγάλους Αιθίοπες. Οι Ηράκλειες Στήλες βρίσκονται απέναντι και απέχουν μεταξύ τους θαλασσινό ταξίδι μιάς ημέρας. [Εδώ υπάρχουν και δύο νησιά, με το όνομα Γάδειρα. Το ένα από τα δύο έχει πόλη που απέχει από τις Στήλες μιάς μέρας ταξίδι]. Από τις Ηράκλειες Στήλες της Ευρώπης και εφεξής, υπάρχουν πολλοί εμπορικοί σταθμοί των Καρχηδονίων, το έδαφος είναι πηλώδες , οι πλημμυρίδες μεγάλες καθώς και ανοιχτό πέλαγος.

ΙΒΗΡΕΣ. Πρώτοι κάτοικοι της Ευρώπης είναι οι Ίβηρες, το έθνος της Ιβηρίας και ο ποταμός Ίβηρ. Ακολουθεί το Εμπόριο (μιά ελληνική πόλη με αυτό το όνομα). Πρόκειται γιά αποίκους από την Μασσαλία. Συνολικός παράπλους της Ιβηρίας, επτά ημέρες και επτά νύχτες.

ΛΙΓΥΕΣ ΚΑΙ ΙΒΗΡΕΣ. Μετά τους Ίβηρες στην συνέχεια κατοικούν Λίγυες και Ίβηρες ανάμικτοι έως τον ποταμό Ροδανό. Ο παράπλους της χώρας των Λιγύων, από το Εμπόριο έως τον ποταμό Ροδανό, είναι δύο ημέρες και μία νύχτα.

ΛΙΓΥΕΣ. Μετά τον ποταμό Ροδανό κατοικούν οι Λίγυες έως το Άντιο. Σε αυτήν την χώρα είναι η Μασσαλία, ελληνική πόλη και λιμάνι []. Είναι αποικίες της Μασσαλίας. Ο παράπλους της περιοχής από τον Ροδανό ποταμό έως το Άντιο, διαρκεί τέσσερις ημέρες και τέσσερις νύχτες. Από τις Ηράκλειες Στήλες έως το Άντιο, ολόκληρη η ακτή έχει καλά αγκυροβόλια.

ΤΥΡΡΗΝΟΙ. Από το Άντιο έως την πόλη της Ρώμης, ο λαός των Τυρρηνών.Ο παράπλους, τέσσερις ημέρες και τέσσερις νύχτες.

ΚΥΡΝΟΣ. Απέναντι από την Τυρρηνία βρίσκεται η νήσος Κύρνος. Η Τυρρηνία απέχει από την Κύρνο ταξίδι μιάμισης ημέρας. Στο ενδιάμεσο του ταξιδιού, κατοικημένο νησί, η Αιθαλία, και άλλα πολλά έρημα νησιά.

ΣΑΡΔΩ. Από την νήσο Κύρνο στην Σαρδώ, το ταξίδι διαρκεί ένα τρίτο της ημέρας. Ανάμεσα, ένα έρημο νησί. Από την Σαρδώ στην Λιβύη, ταξίδι μιάς μέρας και μιάς νύχτας, από την Σαρδώ στην Σικελία, ταξίδι δύο ημερών και μιάς νύχτας. Έπιστρέφω πάλι στην ήπειρο, απ΄όπου αλλαξοδρόμησα γιά την Κύρνο.

ΛΑΤΙΝΟΙ. Στην συνέχεια της Τυρρηνίας είναι οι Λατίνοι έως το Κίρκαιο. Στην περιοχή των Λατίνων ανήκει και το μνημείο του Ελπήνορα. Ο παράπλους της ακτής των Λατίνων, διαρκεί μία ημέρα και μία νύχτα.

ΟΛΣΟΙ. Μετά τους Λατίνους, οι Ολσοί. Ο παράπλους των Ολσών, μία ημέρα.

ΚΑΜΠΑΝΟΙ. Μετά τους Ολσούς, οι Καμπανοί. Και υπάρχουν οι εξής ελληνικές πόλεις στην Καμπανία: η Κύμη, η Νεάπολη. Κοντά, υπάρχει το νησί και η ελληνική πόλη Πιθικούσσα. Ο παράπλους της Καμπανίας, μία ημέρα.

ΣΑΥΝΙΤΕΣ. Μετά τους Καμπανούς, οι Σαυνίτες. Ο παράπλους της χώρας των Σαυνιτών, μισή ημέρα.

ΛΕΥΚΑΝΟΙ. Μετά τους Σαυνίτες, οι Λευκανοί, έως την Θουρία.Το παράκτιο ταξίδι στην χώρα των Λευκανών, ημέρες [έξι] και νύχτες [έξι]. Η Λευκανία είναι χερσόνησος. Σε αυτήν βρίσκονται οι εξής ελληνικές πόλεις: Ποσειδωνία, Ελέα, Λάος (αποικία των Θουρίων) Πανδοσία, Πλατεείς, Τερίνα, Ιππώνιον, Μέσμα, Ρήγιον, πόλη και ακρωτήριο.

Η ΑΣΙΑ

ΣΑΥΡΟΜΑΤΑΙ. Η Ασία αρχίζει από τον Τάναϊ, και ο πρώτος λαός της είναι οι Σαυρομάτες του Πόντου. Οι Σαυρομάτες είναι λαός που κυβερνούν οι γυναίκες.

ΜΑΙΩΤΕΣ. Μετά τους γυναικοκρατούμενους, είναι οι Μαιώτες.

ΣΙΝΔΟΙ. Μετά τους Μαιώτες, ο λαός των Σίνδων. Αυτοί φτάνουν και πέρα από την λίμνη. Εδώ υπάρχουν οι εξής ελληνικές πόλεις: Φαναγόρου πόλη, Κήποι, Σινδικός Λιμήν, Πάτους.

ΚΕΡΚΕΤΑΙ. Μετά τον Σινδικό λιμένα, ο λαός των Κερκετών.

ΤΟΡΕΤΑΙ. Μετά τους Κερκέτες, ο λαός των Τορικών] και ελληνική πόλη, ο Τορικός, με λιμάνι.

ΑΧΑΙΟΙ. Μετά τους Τορέτες, λαός οι Αχαιοί.

ΗΝΙΟΧΟΙ. Μετά τους Αχαιούς, λαός οι Ηνίοχοι.

ΚΟΡΑΞΟΙ. Μετά τους Ηνιόχους, λαός οι Κοραξοί]

ΚΩΛΙΚΟΙ. Μετά τους Κοραξούς, ο λαός της Κωλικής.

ΜΕΛΑΓΧΛΑΙΝΟΙ. Μετά την Κωλική, ο λαός των Μελαγχλαίνων. Στην χώρα τους, ο ποταμός Μετάσωρις και ο ποταμός Αιγίπιος.

ΓΕΛΩΝΕΣ. Μετά τους Μελάγχλαινες, οι Γέλωνες.

ΚΟΛΧΟΙ. Μετά από αυτούς, ο λαός των Κόλχων, η πόλη Διοσκουρίς,ο Γυηνός, ελληνική πόλη, ο ποταμός Γυηνός και ο ποταμός Χερόβιος, ο ποταμός Χόρσος, ο ποταμός Άριος, ο ποταμός Φάσις, και η ελληνική πόλη Φάσις, και ανάπλους στον ποταμό εκατόν ογδόντα σταδίων, που καταλήγει σε μεγάλη πόλη βαρβάρων, από όπου καταγόταν η Μήδεια. Εδώ είναι ο ποταμός Ρίς, ο ποταμός Ίσις, ο ποταμός Ληστών, ο ποταμός Άψαρις.

ΒΥΖΗΡΕΣ. Μετά τους Κόλχους ο λαός των Βυζήρων, ο ποταμός Δαραανών και ο ποταμός Αρίων.

ΕΚΕΧΕΙΡΙΕΙΣ. Μετά τους Βύζηρες, ο λαός των Εκεχειριέων, ο ποταμός Πορδανίς, ο ποταμός Αραβίς, η πόλη Λίμνη, και η ελληνική πόλη Ωδείνιος.

ΒΕΧΕΙΡΙΚΗ. Μετά τους Εκεχειριείς, ο λαός των Βεχείρων, το Βεχειρικό λιμάνι, η ελληνική πόλη Βεχειριάς.

ΜΑΚΡΟΚΕΦΑΛΟΙ. Μετά τους Βέχειρες, ο λαός των Μακροκεφάλων, το λιμάνι των Ψωρών, η Τραπεζούς, ελληνική πόλη.

ΜΟΣΣΥΝΟΙΚΟΙ. Μετά τους Μακροκεφάλους, ο λαός των Μοσσυνοίκων, το λιμάνι του Ζεφυρίου, η ελληνική πόλη Χοιράδες, το νησί του Άρη. Αυτοί είναι ορεσίβιοι.

ΤΙΒΑΡΗΝΟΙ. Μετά τους Μοσσύνους, είναι ο λαός των Τιβαρηνών.

ΧΑΛΥΒΕΣ. Μετά τους Τιβερηνούς, είναι ο λαός των Χαλύβων,ο Γενήτης, ένα κλειστό λιμάνι, η ελληνική πόλη Σταμένεια και η Ιασονία οχυρή ελληνική ακρόπολη.

ΑΣΣΥΡΙΑ. Μετά τους Χάλυβες είναι ο λαός της Ασσυρίας και ο ποταμός Θερμόδων, και ελληνική πόλη Θεμίσκυρα, Λύκαστος, που είναι ποτάμι και ελληνική πόλη (με το ίδιο όνομα) ο ποταμός Άλυς, η ελληνική πόλη Κάρουσσα, η ελληνική πόλη Σινώπη, η ελληνική πόλη Κερασούς, ο ποταμός Οχέραινος, η ελληνική πόλη Αρμένη με λιμάνι, η ελληνική πόλη Τετράκις.

ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΗΡΑΚΛΕΙΕΣ ΣΤΗΛΕΣ

Πλέοντας έξω από τις Ηράκλειες Στήλες, έχοντας την Λιβύη στα αριστερά, υπάρχει μεγάλος κόλπος έως το ακρωτήριο Ερμαίο. Υπάρχει και εδώ Ερμαίο. Στα μέσα του κόλπου βρίσκεται η χώρα και η πόλη των Ποντίων. Κοντά στην πόλη, υπάρχει μεγάλη λίμνη και μέσα στην λίμνη βρίσκονται πολλά νησιά. Στις όχθες της λίμνης φυτρώνει καλάμι, κύπειρο,σπάρτα και βούρλα. Στο μέρος αυτό υπάρχουν και τα πουλιά Μελεαγρίδες, πουθενά αλλού δεν τα συναντάς, εκτός αν προέρχονται από εδώ. Το όνομα της Λιμνης είναι Κηφησιάς, του κόλπου, Κώτης. Βρίσκεται μεταξύ Ηρακλείων Στηλών και του ακρωτηρίου Ερμαία. Από το ακρωτήριο Ερμαία ξεκινούν ύφαλοι, που εκτείνονται έως την Ευρώπη, που δεν εξέχουν από την θάλασσα. Σε μερικά σημεία μόνον κατακλύζονται από αυτήν. Οι ύφαλοι εκτείνονται έως το άλλο ακρωτήριο της Ευρώπης που έχει το όνομα Ιερό. Μετά το Ερμαίο ακρωτήριο, ένας ποταμός, ο Ανίδης, βγαίνει κι αυτός σε μεγάλη λίμνη. Μετά τον Ανίδη, άλλος ένας ποταμός, μεγάλος, ο Λίξος και πόλη Φοινίκων Λίξος, και άλλη μιά πόλη Φοινίκων πέρα από το ποτάμι,όπου και λιμάνι. Μετά τον Λίξο, ο ποταμός Κράβις, ένα λιμάνι και πόλη Φοινίκων που λέγεται Θυμιατηρία. Από την Θυμιατηρία στον Σολόεντα, μιά χερσόνησο που εξέχει ιδιαίτερα προς την βαθειά θάλασσα. Ολη αυτή η περιοχή θεωρείται η πιό φημισμένη και ιερή της Λιβύης. Στο άκρο της χερσονήσου υψώνεται μεγάλος βωμός, με προσφορές προς τιμήν του Ποσειδώνα. Πάνω στον βωμό είναι σκαλισμένες ανθρώπινες μορφές, λεοντάρια και δελφίνια. Λένε ότι τον έχτισε ο Δαίδαλος. Μετά το ακρωτήριο του Σολόεντα, υπάρχει ποτάμι που λέγεται Ξιών. Γύρω από αυτό το ποτάμι κατοικούν ιεροί Αιθίοπες. Σε αυτήν την περιοχή υπάρχει ένα νησί που λέγεται Κέρνη. Ο παράπλους από τις Ηράκλειες Στήλες στο Ερμαίο ακρωτήριο, δύο ημέρες. Από το Ερμαίο ακρωτήριο στο ακρωτήριο του Σολόεντα, τρείς ημέρες. Κι από τον Σολόεντα στην Κέρνη, παράκτιο ταξίδι επτά ημερών. Ολόκληρος ο παράπλους, από τις Ηράκλειες Στήλες έως την Κέρνη, δώδεκα μέρες. Στην θάλασσα μετά την Κέρνη δεν είναι δυνατόν να ταξιδέψεις, επειδή είναι πολύ ρηχά, και λόγω του πηλού και της βλάστησης στον βυθό. Το φύκι έχει το πλάτος μιάς παλάμης και είναι τόσο μυτερό, που σε τρυπάει. Οι έμποροι εδώ είναι Φοίνικες. Μόλις φτάσουν στην Κέρνη, αγκυροβολούν τα εμπορικά τους σκάφη και στήνουν σκηνές γιά τους ίδιους. Βγάζουν μετά το φορτίο και το διακομίζουν με μικρές βάρκες στην στεριά.

ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: 5^ος - 4^ος αιώνας π.χ.

5. ΕΥΚΤΗΜΩΝ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ (5^ος αιώνας - 432 π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας αστρονόμος, μετεωρολόγος και γεωγράφος της κλασικής εποχής. Υπήρξε μαθητής του Μέτωνος με τον οποίο και συνεργάσθηκε στενά μαζί του. Ο Ευκτήμων αναφέρεται τόσο από τον Βιτρούβιο όσο και από τον Πτολεμαίο. Ο Γεμίνος ο Ρόδιος και ο Πτολεμαίος αναφέρουν εργασίες του Ευκτήμονος που περιλαμβάνονταν στο σύγγραμμά του με τον τίτλο "Παράπηγμα", ως πηγή σχετικά με την ανατολή και την δύση των απλανών αστέρων. Επίσης και ο Θεόφραστος έχει κάνει αναφορά περιλαμβάνοντας αποσπάσματα από το έργο του Ευκτήμονος. Δύο σπουδαία συγγράμματα φέρονται να συνέγραψε ο Ευκτήμων ο Αθηναίος υπό τους τίτλους, «Παράπηγμα» και «Περίπλους της έσω θαλάσσης».

6. ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ Ο ΑΒΔΗΡΙΤΗΣ (460-370 π.Χ.)
Ήταν προσωκρατικός φιλόσοφος, ο οποίος γεννήθηκε στα Άβδηρα της Θράκης. Ήταν μαθητής του Λεύκιππου. Πίστευε ότι η ύλη αποτελείτο από αδιάσπαστα, αόρατα στοιχεία, τα άτομα. Επίσης ήταν ο πρώτος που αντιλήφθηκε ότι ο Γαλαξίας είναι το φως από μακρινά αστέρια. Ήταν ανάμεσα στους πρώτους που ανέφεραν ότι το σύμπαν έχει και άλλους "κόσμους" και μάλιστα ορισμένους κατοικημένους. Ο Δημόκριτος ξεκαθάριζε ότι το κενό δεν ταυτίζεται με το τίποτα ("μη ον"), είναι δηλαδή κάτι το υπαρκτό. Από τον τεράστιο όγκο των γραπτών του σώζονται ελάχιστα αποσπάσματα, κυρίως ηθικού περιεχομένου, τα οποία ανευρίσκονται σε μεταγενέστερους συγγραφείς ως παραθέματα ή παραφράσεις.

7. ΠΥΘΕΑΣ Ο ΜΑΣΣΑΛΙΩΤΗΣ (380-310 π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας έμπορος, εξερευνητής και γεωγράφος από την Μασσαλία της σημερινής Γαλλίας. Είναι γνωστός για το ταξίδι που πραγματοποίησε στις θάλασσες της βόρειας Ευρώπης. Ο Πυθέας περιέγραψε το ταξίδι του στα βιβλία του «Περί Ωκεανού» και «Γης περίοδος», από τα οποία σώζονται μόνο αποσπάσματα, σε αναφορές άλλων συγγραφέων. Ανάμεσα σε αυτούς, ο Στράβων και ο Πολύβιος αμφιβάλουν για το αν ο Πυθέας έκανε πραγματικά το ταξίδι που περιγράφει.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΠΕΡΙ ΩΚΕΑΝΟΥ – ΓΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ»

05 pytheas

"Σ΄ αυτό τον ήρεμο κόλπο επιβεβαίωσα την σχέση της σελήνης με την παλίρροια. Βλέπω την "΄Αρτεμη", το πλοίο μας, σ΄ όλη του την αίγλη και η θάλασσα προχώρησε μα και υποχώρησε πιο πολύ από χθες. Η διαφορά ύψους δείχνει να είναι ογδόντα πήχεις^. κατά την γνώμη μου τεράστια".

"Ο ήλιος φάνηκε επιτέλους ανάμεσα από τα γκρίζα σύννεφα. Κατάφερα να υπολογίσω τους αριθμούς που προσδιορίζουν την σχέση ανάμεσα στην σκιά και το ύψος του γνώμονά μου. Πλησιάζουμε στο ηλιοστάσιο, και η μέρα εδώ είναι πιο μεγάλη απ΄ ότι στην χώρα των βόρειων Βρετανών. Διαρκεί πάνω 06 eikona από 18 γυρίσματα της κλεψύδρας. Όταν προσπάθησα να δώσω στους ιθαγενείς να καταλάβουν πως ήθελα να πάω στην Θούλη, αυτοί οι βάρβαροι μας έδειξαν που δύει ο ήλιος και τον τόπο όπου ο ήλιος έχει τον θρόνο για κρεβάτι του^. γιατί εκεί γέρνει και εκεί υψώνεται".

"Από την σχέση του μήκους του γνώμονος και της σκιάς του, βεβαιώνω πως αυτήν την στιγμή απέχουμε 9.000 στάδια από την Μασσαλία πάνω από την διάμεσο του κόσμου. Η μέρα τώρα διαρκεί σχεδόν 18 γυρίσματα της κλεψύδρας αλλά οι βάρβαροι μου εξήγησαν ότι, όλο το χειμώνα ο ήλιος ανεβαίνει μόνο 9 πήχεις πάνω από ορίζοντα πράγμα που συμπίπτει με το ύψος του ήλιου στην Μασσαλία".

"Η "Άρτεμις" πλέει μέσα σε κάτι άγνωστο που μόνο πνεύμονα της θάλασσας μπορώ να ονομάσω. Δεν είναι ούτε σκληρός πάγος ούτε αέρας, ούτε νερό".

«Η ΕΝΝΟΙΑ ΡΟΥ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΥ ΠΛΑΤΟΥΣ»

Ο Πυθέας ανακάλυψε την έννοια του γεωγραφικού πλάτους. Για τους έλληνες, το ηλιακό ρολόι δεν δείχνει την ώρα. Ήταν ένα αστρονομικό παρατηρητήριο. Κι αυτό έδειχνε το μήκος της σκιάς την πιο σύντομη μέρα καθώς και το μήκος της σκιάς την πιο μεγάλη μέρα δηλ. το χειμερινό και το θερινό ηλιοστάσιο. Έδειχνε επίσης το μήκος της σκιάς την ημέρα της ισημερίας. Η γωνία που σχηματίζει η ακμή του γνώμονα ή του ρολογιού με την θέση της σκιάς την ημέρα της ισημερίας είναι ακριβώς η γωνία του γεωγραφικού πλάτους. Αυτήν την ανακάλυψη την έκανε πρώτος ο Πυθέας^.είδε πως αυτή η γωνία έδειχνε πόσο ψηλά ήταν αυτό το μέρος.

Με την μέθοδο αυτήν υπολόγισε το γεωγραφικό πλάτος της γενέτειράς του Μασσαλίας, με σχεδόν απόλυτη ακρίβεια. Βρήκε τιμή που αντιστοιχεί σε 43°3'. Η πραγματική είναι 43°17' !!! Είναι πιθανό, με τη βοήθεια των τριγώνων γνωμόνων και σκιάς, να υπολόγισε τηνπερίμετρο της Γης, και να έδωσε την τιμή300.000 σταδίων, την οποία αναφέρει ο Αρχιμήδης, χωρίς να δηλώνει την πατρότητά της.

8. ΘΕΟΦΡΑΣΤΟΣ (370-287 π.Χ.)
Ήταν φιλόσοφος της αρχαιότητας. Θεωρείται συνεχιστής του έργου του Αριστοτέλη τον οποίο και διαδέχτηκε στην διεύθυνση της Περιπατητικής Σχολής. Τις περισσότερες πληροφορίες για βίο του Θεοφράστου αντλούμε από τον Διογένη, συγγραφέα των βίων των φιλοσόφων. Το έργο του Θεόφραστου ήταν ιδιαίτερα πλούσιο, καθώς εκτιμάται πως έγραψε συνολικά περίπου 240 έργα τα οποία πραγματεύονται ένα πλήθος θεμάτων γύρω από την Ηθική, την Λογική, την Ρητορική, την Ιστορία των επιστημών ή την Μεταφυσική και κυρίως την Βοτανική και την Ζωολογία. Σήμερα σώζονται κυρίως αποσπάσματα του έργου του αλλά και ορισμένα πλήρη κείμενα που είναι οι Περί Φυτών Ιστορίας (9 βιβλία), τα Περί Φυτών Αιτιών (6 βιβλία) καθώς και το πιο γνωστό του έργο, οι Χαρακτήρες.

9. ΝΕΑΡΧΟΣ (360-300 π.Χ.)
Αξιωματούχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και από το 326 π.Χ. ναύαρχος του στόλου του. Ήταν γιος του Ανδροτίμου και καταγόταν απο την Κρήτη. Ο Νέαρχος ακολούθησε τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του στην Ασία και αρχικά διορίστηκε σατράπης της Λυκίας. Στη συνέχεια ανέλαβε την αρχηγία του στόλου, που ναυπήγησε ο Αλέξανδρος, μετά την νίκη του επί του Ινδού βασιλιά Πώρου. Με διαταγή του Αλέξανδρου, ο Νέαρχος πραγματοποίησε ένα μοναδικό άθλο για την εποχή εκείνη. Πραγματοποίησε τον πλου από τον Υδάσπη ποταμό στην δυτική Ινδία ως τον Περσικό Κόλπο, ακολουθώντας κατ’ αντίθετη διεύθυνση τον ρου του Ευφράτη ποταμού, αφού διήνυσε συνολικά 400 ναυτικά μίλια σε 130 ημέρες. Το ταξίδι του περιέγραψε σ’ ένα λεπτομερές χρονικό με τον τίτλο «Παράπλους», που αποτέλεσε οδηγό για την «Ινδική» του Αρριανού και έργα του Στράβωνα.

10. ΑΥΤΟΛΥΚΟΣ Ο ΠΙΤΤΑΝΑΙΟΣ (360-290 π.Χ.)
Ήταν ένας επιφανής αρχαίος Έλληνας αστρονόμος, μαθηματικός και γεωγράφος. Ο Αυτόλυκος γεννήθηκε στην Πιττάνη της Αιολίδας, στην Μικρά Ασία. Δεν είναι γνωστό τίποτα από την ζωή του. Τα σωζόμενα έργα του Αυτολύκου περιλαμβάνουν ένα βιβλίο για τις σφαίρες, το «Περί της κινουμένης σφαίρας» που περιλαμβάνει δώδεκα ζητήματα περί σφαιρικής αστρονομίας και ειδικότερα περί της όψης του ουρανού και της θέσεως των περί αυτόν κύκλων συναρτήσει του γεωγραφικού πλάτους του τόπου παρατήρησης και έτερο "Περί ανατολών και δύσεων των ουράνιων σωμάτων" που διαιρείται σε δύο μέρη.

11. ΔΙΚΑΙΑΡΧΟΣ (350-290 π.Χ.)
Ήταν Έλληνας φιλόσοφος, χαρτογράφος, γεωγράφος, μαθηματικός και συγγραφέας. Ο Δικαίαρχος ήταν μαθητής στο Λύκειον του Αριστοτέλους. Πολύ λίγα πράγματα από το έργο του έχουν διασωθεί. Έγραψε για την ιστορία και την γεωγραφία της Ελλάδος, και το πιο σημαντικό έργο του ήταν το "Βίος Ελλάδος". Έκανε σημαντικές συνεισφορές στον τομέα της χαρτογραφίας, όπου ήταν από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν γεωγραφικές συντεταγμένες. Επίσης έγραψε βιβλία για την φιλοσοφία και την πολιτική. Ο Δικαίαρχος εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους αρχαίους ως φιλόσοφος και ως άνθρωπος που είχε εκτενείς γνώσεις σε μεγάλη ποικιλία τομέων. Το έργο του είναι γνωστό μόνο από τις πολλές αποσπασματικές αναφορές των μεταγενέστερων συγγραφέων.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΒΙΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ & ΑΝΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ»

Η ΑΘΗΝΑ. Από εδώ είναι ο δρόμος γιά την πόλη των Αθηνών. Η πορεία είναι ευχάριστη, παντού καλλιέργειες, έχει κάτι φιλικό προς τον άνθρωπο. Οσο γιά την πόλη, είναι ξερή, δεν έχει πολλά νερά, με κακή ρυμοτομία επειδή είναι πολύ παλιά.Τα περισσότερα σπίτια φτωχικά, λίγα είναι επιβλητικά. Αν ξαφνικά την έβλεπαν οι ξένοι, θα ήταν δύσκολο να γίνει πιστευτό ότι αυτή είναι η περιλάλητη πόλη των Αθηναίων. Σε λίγο πάντως κάποιος θα το πίστευε. Ωδείο, το πιό όμορφο του κόσμου. Θέατρο αξιόλογο, μεγάλο και θαυμαστό. Ιερό της Αθηνάς, πολυτελές, πανοραμικό, αξιοθέατο, ο λεγόμενος Παρθενών, βρίσκεται πάνω από το θέατρο. Προκαλεί μεγάλη κατάπληξη σε όποιον το βλέπει. Ολύμπιο, μισοτελειωμένο βέβαια, αλλά που ξαφνιάζει με το σχέδιο της οικοδομής του, θα γινόταν θαυμάσιο, άν τέλειωνε. Τρία Γυμνάσια, η Ακαδημία, το Λύκειο, το Κυνόσαργες, όλα με άφθονα δέντρα και με έδαφος σκεπασμένο με χόρτο, αειθαλή σύθαμνα φιλοσόφων από κάθε γωνιά της γής, ξεγελάσματα της ψυχής και αναπαυτήρια, πολλές σχολές , αλλεπάλληλες απόψεις. Τα προϊόντα της γής όλα ανεκτίμητα και με εξαιρετική γεύση, καμιά φορά σε έλλειψη. Αλλά η ευχάριστη διαμονή των ξένων με τον καθένα, αρμονισμένη με την επιθυμία εξοικείωσης, που αποσπά τον νού προς το αρεστό, συντελεί στο να ξεχαστεί η ανάγκη αυτή. Η ενόχληση από την πείνα είναι ανεπαίσθητη, με τα τόσα θεάματα της πόλης και την ενασχόληση με τα δημόσια πράγματα που προκαλούν την λησμονιά ζητημάτων που έχουν να κάνουν με την τροφή, που δεν έχει καμία σχέση με την ευχαρίστηση που παρέχεται. Η πόλη διαθέτει κι άλλα πράγματα, πολλά και ευχάριστα. Οι κοντινές της πόλεις είναι προάστεια των Αθηνών. Οι κάτοικοί της έχουν την καλή πρόθεση να περιβάλουν με μεγάλη δόξα κάθε τεχνίτη,στα καλλιτεχνήματα προβάλοντας την ευημερία, ώστε η πόλη είναι ένα θαυμαστό διδασκαλείο πέτρινων υπάρξεων. Από τους κατοίκους, άλλοι είναι Αττικοί, κι άλλοι Αθηναίοι. Οι Αττικοί ασχολούνται με τα λόγια, είναι ύπουλοι, τείνουν προς την συκοφαντία και κατασκοπεύουν την ζωή των ξένων. Οι Αθηναίοι απεναντίας είναι μεγαλόψυχοι, απλοί στους τρόπους τους και είναι πιστοί στις φιλίες τους. Στην πόλη κυκλοφορούν διάφοροι τεχνίτες του λόγου που αναστατώνουν τους επισκέπτες και τους πλούσιους ξένους. Αυτούς, όταν ο Δήμος τους πιάσει, τους κάνει να το πληρώσουν ακριβά. Οι πραγματικοί Αθηναίοι είναι εξαιρετικά διεισδυτικοί ακροατές και θεατές των τεχνών και τις παρακολουθούν συνεχώς. Γενικά, όσο διαφέρουν οι υπόλοιπες πόλεις, σ’ ότι αφορά την ευχαρίστηση και τον τρόπο της ζωής, από τα χωράφια, τόσο πολύ η πόλη των Αθηναίων διαφέρει από τις άλλες πόλεις. Πρέπει πάντως να φυλάγεται κάποιος από τις εταίρες, μην την πάθει και καταστραφεί ευχαριστημένος. Στίχοι του Λυσίππου:

Αν δεν έχεις δεί την Αθήνα, είσαι κούτσουρο
Κι άν την έχεις δεί, χωρίς την τρυγήσεις, γάϊδαρος.
Κι άν με ευχαρίστηση χαροκοπάς, γαϊδουρογάιδαρος.
Αυτή είναι μιά πόλη Ελληνική που έχει τόση ρόδου
Ευωδιά, όση και αηδία.
Οι μεγάλες ψαριές οδηγούν σε οκνηρία
Και με κάνουν τρελό όλο το χρόνο.
Κι όταν κάποιος γλυκά παρουσιάζει της λεύκας
Το στεφάνι σαν διάχρυσο, πνίγομαι
Τόσο με κάτι τέτοια ώστε θέλω πολύ
Να γλυτώσω, παρά να κάνω υπομονή.
Σα να πέφτει στους ξένους σκοτάδι.

Ο ΩΡΩΠΟΣ. Από εδώ,πηγαίνοντας προς τον Ωρωπό μέσω Αφιδνών και του ναού του Διός Αμφιαράου, περπατώντας σχεδόν μιάς μέρας δρόμο, συνεχώς ανηφορικό.. Αλλά τα μέρη όπου μπορείς να σταθείς είναι πολλά, και έχουν άφθονα όλα αυτά που ευκολύνουν τον βίο και την ανάπαυση. Έτσι ο οδοιπόρος εμποδίζεται να νοιώσει κούραση. Η πόλη των Ωρωπίων, είναι ένας συνοικισμός παρακατιανών, μισές δουλειές, πλεονεξία απερίγραπτων τελωνών, από πολλά χρόνια γιγαντωμένη με την πονηριά. Φτάνουν να εκμεταλλεύονται ακόμη κι αυτά που θα τους έρθουν στο μέλλον. Οι περισσότεροι είναι απότομοι στην συμπεριφορά, και καμώνονται τους συνετούς.Αθηναίοι που είναι Βοιωτοί, ενώ αρνούνται τους Βοιωτούς. Στίχοι του Ξένωνος:

Ολοι τελώνες , όλοι τους άρπαγες
Κακό τέλος νά΄χουν οι Ωρώπιοι.

Η ΤΑΝΑΓΡΑ. Από εδώ στην Τανάγρα, εκατόν είκοσι στάδια. Ο δρόμος, μέσα από χώρα με ελιές και πυκνά δέντρα, χωρίς κανέναν φόβο να σε κλέψουν. Η πόλη είναι σε απότομη πλαγιά και κρεμασμένη, φαίνεται κάτασπρη, από λευκό πηλό. Εξαιρετικά χτισμένα τα πρόπυλα των κατοικιών τους και με σήματα αφιερωτικά. Από την χώρα δεν παράγεται αφθονία σιτηρών, αλλά είναι πρώτη στην Βοιωτία στην παρασκευή κρασιού. Οι κάτοικοι, με μεγάλες περιουσίες, αλλά ζούνε απλά. Όλοι γεωργοί, καθόλου τεχνίτες. Δίκαιοι, έμπιστοι, φιλόξενοι, τα τηρούν και τα τρία. Στους πολίτες που το ζητούν και στους φτωχοδιάβολους των περαστικών που έρχονται και ζούν ελεύθερα ανάμεσά τους, δεν εξασκούν καμία άδικη πλεονεξία. Από τις βοιωτικές πόλεις, αυτή είναι η πιό ασφαλής να την κατοικήσει ξένος. Έχει υποχωρήσει η τσεκουράτη και κάπως αυστηρή καχυποψία, επειδή οι κάτοικοι είναι αυτάρκεις και φίλεργοι. Σε αυτήν την πολη δεν αντιλήφθηκα κάποια τάση γιά ένα είδος ασυδοσίας, που είναι η πηγή γιά τα μεγαλύτερα ελαττώματα των ανθρώπων. Εκεί όπου η ζωή είναι καλή, δεν βλασταίνει η τάση γιά το κέρδος. Επομένως τους είναι δύσκολο να αναπτύξουν κακία.

Η ΘΗΒΑ. Μετά προς την Θήβα, ογδόντα στάδια. Ολόκληρος ο δρόμος καλός, σε πεδιάδα. Η πόλη βρίσκεται στο μέσον της χώρας των Βοιωτών, κι έχει εβδομήντα στάδια περίμετρο. Ολόκληρη πεδινή. Σχήμα στρογγυλό, χρώμα μαυρειδερό. Είναι μεν αρχαία, αλλά με νέα ρυμοτομία, αφού ήδη τρείς φορές, καθώς γράφει η ιστορία, καταστράφηκε εκ θεμελίων εξαιτίας των ανομημάτων και της υπερηφάνειας των κατοίκων. Βγάζει πολύ καλά άλογα, παντού νερά, καταπράσινη, με μαλακούς λόφους, κι έχει τα πιό πολλά κηπευτικά απ΄οποιαδήποτε ελληνική πόλη. Περνάνε και δυό ποταμοί από μέσα, αρδεύοντας ολόκληρη την πεδιάδα μπροστά. Έρχεται και το νερό από την Καδμεία, μέ σωλήνες, χωρίς να φαίνεται, μιά κατασκευή αρχαία του Κάδμου, καθώς διηγούνται. Η πόλη, αυτά. Όσο γιά τους κατοίκους, μεγαλοπιάνονται και έχουν πολλές φιλοδοξίες γιά την εξέλιξη της ζωής τους, αλλά έχουν θράσος, απρέπεια και μεγαλομανία, εριστικοί και αδιάφοροι προς κάθε ξένο ή συμπολίτη και αντίθετοι με κάθε έννοια δικαίου. Σε περίπτωση κάποιας αντιδικίας γιά ένα ζήτημα, δεν την λύνουνε με λόγια, αλλά χρησιμοποιούν βία κι έρχονται στα χέρια με θράσος, μεταφέροντας την δικαιοσύνη στα όσα βίαια συμβαίνουν στους αθλητικούς αγώνες ανάμεσα στους αθλητές. Γί αυτό και ανάμεσά τους εκκρεμούν δίκες επί τριάντα χρόνια και βάλε. Αυτός που δηλώνει δημόσια ότι σκοπεύει να προσφύγει στην δικαιοσύνη και δεν εγκαταλείψει αμέσως την Βοιωτία, αλλά παραμείνει έστω και ελάχιστα στην πόλη, σε λίγο τον παίρνουν είδηση και μέσα στο βράδι, τον σκοτώνουν με άγριο τρόπο, αυτοί που δεν θέλουν να τρέχουν στα δικαστήρια. Οι σκοτωμοί μεταξύ τους γίνονται γιά τυχαίες αφορμές. Οι άνδρες λοιπόν τέτοιοι είναι. Υπάρχουν ανάμεσά τους και μερικοί αξιόλογοι, μεγαλόψυχοι, άξιοι γιά φιλία. Οι γυναίκες τους όμως, είναι οι πιό καλοκαμωμένες και όμορφες σε όλη την Ελλάδα, με το παράστημα, το περπάτημα, την χάρη τους. Μάρτυρας ο Σοφοκλής:

Μιλάς γιά Θήβα με επτάστομες τις πύλες,
Μόνο μέρος που οι θνητές γεννάν θεούς

Στο ρούχο τους, το κάλυμμα της κεφαλής είναι τέτοιο, ώστε μοιάζει ολόκληρο το πρόσωπό τους να είναι σκεπασμένο με προσωπίδα. Φαίνονται μόνον τα μάτια, ενώ το άλλο πρόσωπο σκεπάζεται από το ύφασμα. Τα ρούχα τους είναι όλα λευκά. Το μαλλί ξανθό, δεμένο στην κορυφή του κεφαλιού, λαμπάδιον, καθώς το λένε οι εντόπιοι. Το υπόδημα λιτό, ρηχό, φοινικόχρωμο, ίσιο και διχτυωτό, ώστε τα ποδια τους μοιάζουνε γυμνά. Ακόμη και στον τρόπο της ομιλίας δεν δείχνουν Βοιωτές, αλλά από την Σικυώνα. Και ο τόνος της φωνής τους είναι χαριτωμένος, ενώ των ανδρών δυσάρεστος και βαρύς. Η πόλη είναι ιδανική γιά να περάσεις καλοκαίρι. Έχει πολλά και δροσερά νερά και κήπους. Φυσάει επίσης όμορφα και είναι καταπράσινη. Έχει όλους τους καρπούς και διαθέσιμα όλα τα καλοκαιρινά προϊόντα. Δεν έχει όμως ξυλεία, γι΄αυτό και είναι τρισάθλια γιά ξεχειμώνιασμα, από τις πολλές βροχές και τους ανέμους. Χιονίζει πολύ και γεμίζει λάσπη. Στίχοι του Λάωνος που γράφει επαινώντας τους, μη λέγοντας την αλήθεια: τον έπιασαν να μοιχεύεται και τον άφησαν όταν εξαγόρασε με μικρό διάφορο τον αδικημένο.

Τον Βοιωτό να δέχεσαι, την Βοιωτία
Μην την αφήνεις: αυτός αγαθός, εκείνη ποθητή.

ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. Ορίζω την Ελλάδα να ξεκινά από την Πελοπόννησο και φτάνει έως τους Μάγνητες, [στο Ομόλιο και στους Θεσσαλούς] περίπου. Ίσως μερικοί να μας κατηγορήσουνε γιά άγνοια, συγκαταλέγοντας τους Θεσσαλούς στην Ελλάδα, αλλά αυτοί δεν γνωρίζουν την αλήθεια των πραγματικών στοιχείων. Η Ελλάδα στα αρχαία χρόνια ήταν μιά πόλη που ονομάστηκε έτσι και ιδρύθηκε από τον Έλληνα, γιό του Αιόλου, μέσα στην χώρα των Θεσσαλών, ανάμεσα στην Φάρσαλο και στην πόλη των Μελιταιέων. Είναι λοιπόν Ελληνες στην καταγωγή και μιλάνε ελληνικά οι απόγονοι του Έλληνα. Οι Αθηναίοι που κατοικούν την Αττική, έχουν αττική καταγωγή και η γλώσσα τους είναι αττική, όπως οι Δωριείς, που κατάγονται από τον Δώρο, μιλούν δωρικά. Οι καταγόμενοι από τον Αίολο αιολίζουν στην γλώσσα, ενώ ιωνίζουν οι Ίωνες που προέρχονται από τον Ίωνα, τον γιό του Ξούθου. Η Ελλάδα λοιπον, βρισκόταν, όταν υπήρχε, στην Θεσσαλία και όχι στην Αττική. Ο ποιητής αναφέρει:

Μυρμιδόνες τους έλεγαν, και Έλληνες και Αχαιού.

Μυρμιδόνες εννοεί τους κατοίκους της Φθίας στην Θεσσαλία, Έλληνες αυτούς τους οποίους μόλις αναφέραμε, ενώ Αχαιούς, αυτούς που και σήμερα κατοικούν την Μελιταία και την λεγόμενη Κρεμαστή Λάρισσα, και τις Αχαϊκές Θήβες, που λεγόταν παλιά Φυλάκη απ΄όπου ήταν και ο Πρωτεσίλαος που εξεστράτευσε στο Ίλιο. Είναι λοιπόν η Ελλάδα, πόλη και περιοχή που ιδρύθηκε από τον Έλληνα. Μαρτυρία του Ευριπίδη:

Ο Ελληνας, λένε, γεννιέται από τον Δία,
Κι ο Αίολος γιός του. Από τον Αίολο κι ο Σίσυφος,
Ο Αθάμας, ο Κρηθέας, κι αυτός που στο ρεύμα του Αλφειού,
Από τους θεούς τρελαμένος έρριξε φωτιά, ο Σαλμωνέας.

Η Ελλάδα λοιπόν είναι, όπως αναφέραμε λίγο πρίν, αυτή που ίδρυσε ο γιός του Δία Έλληνας, κι απ΄όπου προήλθε η έκφραση «ελληνίζειν». Οι Έλληνες κατάγονται από τον Ελληνα. Αυτοί είναι ο Αίολος, ο Σίσυφος, κι ακόμη ο Αθάμας, ο Σαλμωνέας και οι δικοί τους απόγονοι. Αυτή που αποκαλούμε σήμερα Ελλάδα, την λέμε έτσι, αλλά δεν είναι. Υποστηρίζω ότι το «ελληνίζειν» δεν σημαίνει άν μιλάμε σωστά, αλλά από πού προέρχεται η γλώσσα. Κι αυτή προέρχεται από τον Έλληνα. Και η Ελλάδα βρίσκεται στην Θεσσαλία. Σε αυτούς αναφερόμαστε λέγοντας ότι κατοικούν την Ελλάδα και μιλούν ελληνικά. Αν λοιπόν, ως προς την καταγωγή, η Ελλάδα ανήκει στην Θεσσαλία, είναι δίκαιο και ως προς την κοινή ενότητα ανθρώπων που έως σήμερα ονομάζονται Έλληνες, να ανήκει (και η Θεσσαλία) στην Ελλάδα. Οτι όλη η περιοχή που συμπεριλάβαμε ανήκει στην Ελλάδα, μαρτυρεί και ο κωμωδιογράφος Ποσείδιππος, που κατηγορεί τους Αθηναίους πως λένε την γλώσσα τους και την πόλη τους ότι ανήκει στην Ελλάδα, με τους στίχους:

Η Ελλάδα είναι μία, οι πόλεις περισσότερες.
Εσύ μεν αττικίζεις, εφ όσον μιλάς
Στα μέρη σου. Οι Έλληνες ελληνίζουμε.
Γιατί ασχολείσαι με συλλαβές και γράμματα
Μετατρέποντας την καλή διάθεση σε αηδία;

Αρκούν αυτά που είπαμε γιά αυτούς που δεν παραδέχονται ότι η Θεσσαλία είναι μέρος της Ελλάδας και ότι οι Θεσσαλοί, ως απόγονοι των Ελλήνων, μιλούν ελληνικά. Καθορίζοντας λοιπόν ότι η Ελλάδα φτάνει έως την έξοδο του Θεσσαλικού [Πηνειού] και του Ομολίου των Μαγνήτων, ολοκληρώσαμε την διήγηση και σταματάμε να μιλάμε.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: 3^ος– 1^ος αιώνας π.Χ.

12. ΤΙΜΟΣΘΕΝΗΣ (3^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας, καταγόμενος από την Ρόδο, συγγραφέας και ναύαρχος του στόλου του Πτολεμαίου Β΄ του Φιλαδέλφου στους εναντίον του Αντιγόνου Β΄ πολέμους του (266 ως 245 π.Χ.), καθώς επίσης θαλασσοπόρος, γεωγράφος και σπουδαίος χαρτογράφος. Ήταν ο δημιουργός του δωδεκάβαθμου ανεμολογίου. Από τα έργα του Τιμοσθένη μόνο αποσπάσματα έχουν διασωθεί σε έργα άλλων και κυρίως των σχολιαστών του, Ερατοσθένης, Στράβων, Ίππαρχος και Μαρκιανός.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

Συνοπτικά:

Α. Ο Τιμοσθένης, περιγράφοντας με μεγαλύτερη ακρίβεια χώρες που ήταν πλέον γνωστές, προσδιόριζε την θέση λιμένων και σταθμών της Μεσογείου.

Β. Αναφέρονται ως έργα του τα ναυτικά συγγράμματα «Περίπλους», «Περί λιμένων», «Περί νήσων» και οι«Σταδιασμοί», εκπονώντας ένα μεγάλο αριθμό ναυτικών χαρτών.

Γ. Ο Τιμοσθένης κατά τις θαλασσοπορείες του παρακολουθώντας τους διάφορους ανέμους πρόσθεσε δύο ακόμα ανέμους στο μέχρι τότε δεκάβαθμο ανεμολόγιο που είχε εισαγάγει ο Αριστοτέλης και συγκεκριμένα τους Ν-ΝΑ. και Ν-ΝΔ ανέμους.

Δ. Όσον αφορά στους ναυτικούς χάρτες που εκπονούσε έθετε ως κέντρο αυτών την πατρίδα του, την νήσο Ρόδο, απ΄ όπου και προσδιορίζονταν οι γεωγραφικές συντεταγμένες, δηλαδή τα ανατολικά και δυτικά μήκη, καθώς και τα βόρεια και νότια πλάτη.

“Δεξιά η πορεία που ακολούθησε ο Τιμοσθένης”

13. ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ Ο ΚΥΡΗΝΑΙΟΣ (285-194 π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας μαθηματικός, γεωγράφος, αστρονόμος, γεωδαίτης, ιστορικός και φιλόλογος. Θεωρείται ο πρώτος που υπολόγισε το μέγεθος της Γης και κατασκεύασε ένα σύστημα συντεταγμένων με παράλληλους και μεσημβρινούς. Ακόμα κατασκεύασε ένα χάρτη του κόσμου όπως τον θεωρούσε. Για τις θεωρίες του περί γεωγραφίας κατηγορήθηκε αργότερα από τον Στράβωνα, ότι δεν παρείχε τις αναγκαίες αποδείξεις. Από τα ποικίλα έργα του δεν σώθηκε κανένα εκτός από λίγους τίτλους, όπως «Χρονογραφίαι», «Γεωγραφικά», «Περί της Αρχαίας κωμωδίας», «Καταστερισμοί» και «Περί Μεσοτήτων».

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗ ΣΤΗΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ»

09 eikona Ο αυστηρός υπολογισμός του μήκους της γήινης περιφέρειας με βάση παρατηρήσεις που έκανε στην Αλεξάνδρεια και σε μία πόλη νοτιότερα αυτής, την Συήνη (πλησίον του σημερινού Ασουάν), δύο πόλεις που βρίσκονται στον ίδιο μεσημβρινό περίπου.

Ο Ερατοσθένης παρατήρησε ότι κατά την διάρκεια της ημέρας του θερινού ηλιοστασίου μία κατακόρυφη ράβδος στην Συήνη δεν άφηνε καθόλου σκιά (ο ήλιος ήταν στο ζενίθ του τόπου), ενώ την ίδια στιγμή μία αντίστοιχη ράβδος στην Αλεξάνδρεια άφηνε σκιά που αντιστοιχούσε σε γωνία ίση προς το 1/50 των 4 ορθών (71/5° = 7,2°).

Με έναν απλό γεωμετρικό συλλογισμό προκύπτει ότι την ίδια τιμή έχει και η επίκεντρη γωνία που βαίνει στο τόξο Αλεξάνδρεια - Συήνη· λαμβάνοντας υπόψη ότι η απόσταση Αλεξάνδρεια – Συήνη είχε υπολογισθεί σε 5000 στάδια ο Ερατοσθένης υπολόγισε ότι ολόκληρος ο γήινος μεσημβρινός έχει μήκος 250.000 στάδια. Σύμφωνα, μάλιστα, με ορισμένες πληροφορίες είχε δώσει την ακριβέστερη τιμή 252.000 στάδια.

Αν θεωρήσουμε τώρα ότι το στάδιο ισούται προς 157,5 μέτρα,ο υπολογισμός του Ερατοσθένη δίνει για την γήινη περιφέρεια την τιμή των 39.690 χιλιομέτρων,μία τιμή που βρίσκεται πολύ κοντά στην πραγματική τιμή που είναι 40.009 χιλιόμετρα.

14. ΑΓΑΘΑΡΧΙΔΗΣ Ο ΚΝΙΔΙΟΣ (2^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας, ιστορικός, γεωγράφος, φυσιοδίφης και περιπατητικός φιλόσοφος. Από το συγγραφικό έργο του έχουν διασωθεί μόνο αποσπάσματα. Από το έργο του, «Περί της Ερυθράς Θάλασσας» έχει διασωθεί σχεδόν ολόκληρος ο πέμπτος τόμος, μια γεωγραφική πραγματεία για το Κέρας της Αφρικής και τις χώρες γύρω από την Ερυθρά Θάλασσα. Ο Αγαθαρχίδης με το έργο του αναβάθμισε τον ρόλο της εθνογραφίας, την οποία θεωρούσε βάση της ιστορίας και όχι εργαλείο της γεωγραφίας. Θεωρούσε ότι ο πολιτισμός είχε βλαπτική επίδραση στους αυτόχθονες γηγενείς λαούς στους οποίους επιβαλλόταν. Έτσι εναντιωνόταν έμμεσα στην πτολεμαϊκή πολιτική ενώ ήταν ήταν αντίθετος και στην επεκτατική πολιτική της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΕΡΥΘΡΑΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ»

Στο 5ο βιβλίο του Αγαθαρχίδη περιγράφεται η ζωή των Σαββαίων της Αραβίας και των Ιχθυοφάγων της ΑνατολικήςΑφρικής, τον τρόπο με τον οποίο οι ελεφαντοφάγοι έπιαναν τουςελέφαντες. Επίσης περιγράφεται η εργασία των εργατών στα χρυσωρυχεία των βουνών της Αιγύπτου, κοντά στην Ερυθρά θάλασσα.

Το μονοπώλιο για το οποίο γνωρίζουμε τα περισσότερα είναι αυτό των ελαίων, για τα οποία υπάρχουν πληροφορίες σε πολλούς πάπυρους, ιδιαίτερα στους λεγόμενους “Λογιστικούς Πάπυρους” των Πτολεμαίων. Το κύριο προϊόν λαδιού στην Αίγυπτο δεν ήταν ποτέ το ελαιόλαδο. Ήταν κυρίως το σησαμέλαιο, το κροτέλαιο, το κροκέλαιο, το λινέλαιο κ.α. Το κράτος καθόριζε την έκταση και την περιοχή καλλιέργειας του καθενός από τα φυτά αυτά, με βάση κυρίως τις ανάγκες των Ελληνικών πόλεων αλλά και της ζήτησης που υπήρχε στο εξωτερικό. Όλοι όσοι τα καλλιεργούσαν μπορούσαν να τα πουλήσουν μόνο στις βασιλικές αποθήκες σε τιμές που καθόριζε το κράτος. Ειδικοί αξιωματούχοι παρακολουθούσαν στενά τόσο την σπορά όσο και την συγκομιδή των καρπών. Τα έλαια παράγονταν σε κρατικά τριβεία στα οποία οι εργαζόμενοι ήταν “ελεύθεροι” άνθρωποι, σαν τους “ελεύθερους καλλιεργητές”, οι οποίοι όμως δεν μπορούσαν να εγκαταλείψουν την δουλειά τους. Οι εργάτες αυτοί αμείβονταν με ένα συγκεκριμένο ποσοστό του κέρδους από την εμπορία των προϊόντων που παρήγαγαν, πάνω από τις συμφωνημένες ημερήσιες αμοιβές τους. Το δικαίωμα διακίνησης και εμπορίας των προϊόντων αυτών προς τους λιανέμπορους και τους τελικούς καταναλωτές δίνονταν σε όποιο προσέφερε τα περισσότερα χρήματα, σε κάθε νομό. Οι λιανέμποροι τα πουλούσαν στους καταναλωτές σε τιμές που καθόριζε το κράτος και απέδιδαν ένα ποσοστό των εισπράξεών τους στον οικονόμο κάθε νομού. Το ποσοστό αυτό διέφερε από νομό σε νομό, αλλά και στον ίδιο νομό, από έμπορο σε έμπορο. Όλο αυτό το σύστημα μονοπωλίου των ελαίων θα κατέρρεε αν εισάγονταν ανάλογα προϊόντα από το εξωτερικό. Επομένως απαγορεύονταν οι εισαγωγές λαδιών.

Μετά το μονοπώλιο των ελαίων, περισσότερα πράγματα ξέρουμε για το μονοπώλιο των υφασμάτων – κυρίως λινών, αλλά και μάλλινων και κανναβάτσων. Φαίνεται ότι το μονοπώλιο αυτό ήταν οργανωμένο περίπου όπως αυτό των ελαίων, με κάποιες όμως διαφορές. Οι ναοί είχαν το δικαίωμα να συνεχίσουν να παράγουν λινά υφάσματα, σύμφωνα με τις αρχαίες παραδόσεις, αλλά μόνο για δική τους χρήση, χωρίς να μπορούν να τα πουλήσουν, κυρίως για να ντύνουν τα αγάλματα και τα είδωλα. Όλοι οι ναοί που παρήγαγαν λινά υφάσματα, είχαν την υποχρέωση να αποδίδουν ένα μέρος της ετήσιας παραγωγής τους στο βασιλιά. Επίσης, το σημαντικότερο ποσοστό των παραγόμενων λινών υφασμάτων (πιθανόν και όλη η παραγωγή) γινόταν σε ιδιωτικά εργαστήρια, τα οποία πουλούσαν όλη την παραγωγή τους στο βασιλικό μονοπώλιο σε προκαθορισμένες τιμές.

Στις βιομηχανίες που δεν είχαν μονοπώλια, οι Πτολεμαίοι εισέπρατταν σημαντικούς φόρους, και μάλιστα, όπως δείχνουν οι πηγές, με διπλό τρόπο. Όποιος επιθυμούσε να ασκήσει μια επιχειρηματική δραστηριότητα – όπως η κατασκευή ενδυμάτων (Κασσοποιοί), η βυρσοδεψία, μεταφορές, κατασκευές κοσμημάτων – έπρεπε πρώτα να προμηθευθεί μια άδεια από το κράτος. Η άδεια αυτή είχε συνήθως ένα σημαντικό κόστος, που εξαρτιόταν από την αναμενόμενη κερδοφορία της επιχείρησης, την ύπαρξη ανάλογου κρατικού μονοπωλίου και την προβλεπόμενη ζήτηση των προϊόντων που θα παράγονταν. Φαίνεται ότι σε ορισμένες κατηγορίες αγορών συνυπήρχαν κρατικά μονοπώλια και ιδιωτικές επιχειρήσεις. Μια τέτοια ήταν σίγουρα η βιομηχανία βαφής υφασμάτων. Φαίνεται ότι τα κρατικά βαφεία δεν μπορούσαν να ικανοποιήσουν την μεγάλη ζήτηση για βαμμένα υφάσματα. Και δεύτερον, ο επιχειρηματίας που αγόραζε την άδεια λειτουργίας της επιχείρησής του, ήταν υποχρεωμένος να πληρώνει ετήσιους φόρους στο κράτος. Οι φόροι αυτοί καθορίζονταν από την αρχή της λειτουργίας της επιχείρησης, δεν εξαρτιόνταν από τον οικονομικό της τζίρο, και δεν άλλαζαν, παρά μόνο προς τα πάνω, από τους κρατικούς ελεγκτές. Οι τελευταίοι ήταν πολυάριθμοι, υπήρχαν παντού, από το χωράφι μέχρι το μικρό βαφείο του χωριού, και ήταν παντοδύναμοι. Οι Πτολεμαίοι κατάφεραν να γιγαντώσουν την κρατική υπαλληλία η οποία επί Φαραώ ήταν, έτσι κι' αλλιώς, υπέρμετρη.

15. ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΟΣ Ο ΡΟΔΙΟΣ (135-51 π.Χ.)
Ήταν Έλληνας πολυμαθής Στωικός φιλόσοφος, αστρονόμος, γεωγράφος, πολιτικός, ιστορικός και δάσκαλος που γεννήθηκε στην Απάμεια της Συρίας. Τον θεωρούσαν τον πολυμαθέστερο άνθρωπο του κόσμου για την εποχή του. Τίποτα από το τεράστιο έργο του δεν έχει σωθεί ως ολότητα σήμερα, αλλά μόνο αποσπάσματα. Ο Ποσειδώνιος έγραψε έργα για την Φυσική, την Μετεωρολογία, την Φυσική Γεωγραφία, την Αστρονομία, την Αστρολογία και την Μαντεία, την Σεισμολογία, την Γεωλογία και την Ορυκτολογία, την Υδρολογία, την Βοτανική, την Ηθική, την Λογική, τα Μαθηματικά, την Ιστορία, την Φυσική Ιστορία, την Ανθρωπολογία, και την Στρατηγική. Οι μελέτες του ήταν μεγάλες και σε βάθος διερευνήσεις των αντικειμένων τους, έστω και με κάποια λάθη.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΠΕΡΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ – ΕΘΝΟΛΟΓΙΑΣ - ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ»

Συνοπτικά:

A. Ο Ποσειδώνιος ανέπτυσσε την θεωρία του για την επίδραση του κλίματος στον χαρακτήρα ενός λαού και την «γεωγραφία των φυλών». Αυτή η θεωρία δεν ήταν απλώς «βασική επιστήμη», αλλά είχε και πολιτικές προεκτάσεις: οι Ρωμαίοι αναγνώστες του πληροφορούνταν ότι η κλιματικώς κεντρική θέση της Ιταλίας ήταν ένα ουσιώδες συστατικό του πεπρωμένου της Ρώμης να κυριαρχήσει στην οικουμένη.

B. Μέτρησε την περιφέρεια της Γης με βάση την θέση του αστέρα Κανώπου. Καθώς εξηγεί ο Κλεομήδης, ο Ποσειδώνιος παρατήρησε ότι ο Κάνωπος δεν ανέβαινε ποτέ πάνω από τον ορίζοντα στη Ρόδο, ενώ στην Αλεξάνδρεια τον είδε να ανεβαίνει μέχρι 7,5 μοίρες πάνω από τον ορίζοντα ... (το τόξο που αντιπροσωπεύει τη διαφορά του γεωγραφικού πλάτους των δύο τόπων είναι στην πραγματικότητα ίσο με 5 μοίρες και 14΄). Ο Ποσειδώνιος εκτιμούσε ότι η Ρόδος απείχε 5000 στάδια και βρισκόταν ακριβώς βόρεια της Αλεξανδρείας, οπότε η διαφορά στο ύψος του αστέρα σήμαινε ότι αυτή η απόσταση ισούται με το 1/48 της περιφέρειας της Γης. Ο υπολογισμός του επομένως για την περιφέρεια της Γης έδωσε ως αποτέλεσμα 240.000 στάδια. Οι περισσότεροι ιστορικοί της Επιστήμης θεωρούν ότι το στάδιο που χρησιμοποιούσε ο Ποσειδώνιος ήταν ίσο με 161 m, οπότε η τιμή αυτή αντιστοιχεί σε 38.600 χιλιόμετρα, πολύ κοντά στην πραγματική τιμή της περιφέρειας που περνά από τους πόλους (40.074 χιλιόμετρα).

Γ. Ο Ποσειδώνιος κατέγραψε παρατηρήσεις σεισμών και ηφαιστείων, συμπεριλαμβανομένων μαρτυριών για ηφαιστειακές εκρήξεις στα Αιόλια νησιά, στα βόρεια της Σικελίας.

Δ. Ο Ποσειδώνιος, όπως και ο Πυθέας πριν από αυτόν, πίστευε ότι η παλίρροια προκαλείται από τη Σελήνη. Ωστόσο, έκανε λάθος ως προς τη φυσική αιτία: Νομίζοντας ότι η Σελήνη ήταν ένα μίγμα αέρα και φωτιάς, απέδωσε την αιτία των παλιρροιών στη θερμότητα της Σελήνης, που ήταν αρκετή για να «φουσκώσει» τα νερά της Γης, αλλά όχι αρκετή ώστε να τα εξατμίσει.

Ε. Ο Ποσειδώνιος ήταν ενήμερος για την παρόμοια μέθοδο που είχε εφαρμόσει ο Ερατοσθένης ο Κυρηναίος έναν αιώνα νωρίτερα, με τη μέτρηση του ύψους του Ηλίου σε διαφορετικά πλάτη, η οποία είχε δώσει αποτέλεσμα 250.000 στάδια. Και των δύο σοφών τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά ακριβή. Ωστόσο, ο Ποσειδώνιος αναθεώρησε αργότερα τον αρχικό του υπολογισμό παίρνοντας την απόσταση Ρόδου-Αλεξανδρείας ίση με 3750 στάδια, πράγμα που μείωσε την τιμή του για την περιφέρεια της Γης σε 180.000 στάδια. Ο Πτολεμαίος συζήτησε και προέκρινε αυτή την αναθεωρημένη τιμή του Ποσειδωνίου έναντι εκείνης του Ερατοσθένους στην «Γεωγραφία» του. Κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα οι μελετητές διαιρέθηκαν σε δύο «στρατόπεδα» ως προς την περιφέρεια της Γης: η μία πλευρά τους υπεστήριζε τον υπολογισμό του Ερατοσθένους, ενώ η άλλη την αναθεωρημένη τιμή του Ποσειδωνίου. Οι περισσότεροι πάντως τάσσονταν με τη δεύτερη πλευρά.

“Αριστερά ο χάρτης του Ποσειδώνιου”

16. ΑΡΤΕΜΙΔΩΡΟΣ Ο ΕΦΕΣΙΟΣ (1^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας γεωγράφος. Ο Αρτεμίδωρος συνέγραψε τα Γεωγραφούμενα σε 11 βιβλία, έργο που υπήρξε πηγή για τον μεγάλο γεωγράφο Στράβωνα, και φαίνεται ότι είχε επισκεφθεί την Ερυθρά Θάλασσα, την Αίγυπτο, την Ιταλία, την Ισπανία και μέρος του Ατλαντικού Ωκεανού. Από τα «Γεωγραφούμενα» σώθηκαν ως τις ημέρες μας αποσπάσματα.

17. ΙΠΠΑΛΟΣ Ο ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ (1^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας θαλασσοπόρος, γεωγράφος, χαρτογράφος και μετεωρολόγος. Τον αναφέρουν οι Στράβων, Κλαύδιος Πτολεμαίος και Πλίνιος. Φαίνεται ότι είχε αναλάβει πολλά ταξίδια μεταξύ Αιγύπτου, Ερυθράς, Αραβίας και Ινδιών με πολύ ενδιαφέρουσες χαρτογραφήσεις, γεωγραφικές και μετεωρολογικές παρατηρήσεις ιδιαίτερα στον Ινδικό ωκεανό. Είναι ο πρώτος που παρατήρησε και ανακάλυψε την διεύθυνση των περιοδικών ανέμων του Ινδικού ωκεανού (των Μουσώνων) που πνέουν το μισό χρόνο με κατεύθυνση από ΝΔ. προς ΒΑ. και κατά το έτερο ήμισυ από ΒΑ. προς ΝΔ. Εξ αυτού του γεγονότος οι άνεμοι αυτοί και πρωτονομάσθηκαν “Ιππάλιοι άνεμοι”. Ο Ίππαλος επίσης χαρτογράφησε με σχετική ακρίβεια τις ακτές και τις θέσεις όλων των εμπορικών λιμένων της Ερυθράς, της εποχής του, και αναφέρεται ονομαστικά στον «Περίπλου της Ερυθράς Θαλάσσης» ως ο πρώτος που ανακάλυψε την διαδρομή από την Ερυθρά θάλασσα προς την Ινδική χερσόνησο μέσω του Ινδικού ωκεανού.

ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: 1^ος - 4^ος αιώνας μ.Χ.

18. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Ο ΠΕΡΙΗΓΗΤΗΣ (1^ος ή 2^ος αιώνας μ.Χ.)
Αλεξανδρινός γεωγράφος, γνωστός και ως Δ. ο Χαρακηνός (από τον τόπο καταγωγής του). Έγραψε το έργο Οικουμένης περιήγησις σε 1.187 εξάμετρους στίχους, το οποίο αποτελούσε μια γεωγραφία του τότε γνωστού κόσμου. Οι πληροφορίες γύρω από την καταγωγή και το πρόσωπό του είναι αβέβαιες και συγκεχυμένες.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

Ο χάρτης του γνωστού Κόσμου κατά το Διονύσιο Περιηγητή. Η σημαντικότητά του οφείλεται στο ότι τα κείμενα και οι χάρτες του, αποτελούσαν τα βασικά γεωγραφικά σχολικά εγχειρίδια για πολλούς αιώνες στον Ελληνικό και Ρωμαϊκό κόσμο.

19. ΣΤΡΑΒΩΝ (64-24 μ.Χ.)
Ήταν Έλληνας γεωγράφος, φιλόσοφος και ιστορικός. Ειδικότερα, ως γεωγράφος, συγκαταλέγεται στους διασημότερους της αρχαιότητας. Ο Στράβων γεννήθηκε από πλούσια οικογένεια στην Αμάσειατου Πόντου, όπου και πέθανε, σε ηλικία 90 περίπου ετών. Τα δύο μεγαλύτερα έργα του είναι τα Ιστορικά υπομνήματα και τα περίφημα «Γεωγραφικά» του. Τα Ιστορικά υπομνήματα αποτελούνται από 47 βιβλία γραμμένα σε πάπυρο, τα περισσότερα εκ των οποίων χάθηκαν, με αποτέλεσμα τα σωζόμενα αποσπάσματα (που σήμερα βρίσκονται στην κατοχή του πανεπιστημίου του Μιλάνου) να μην επιτρέπουν τον σχηματισμό ακριβούς εικόνας του όλου έργου. Το έργο του "Γεωγραφικά", που αποτελείται από 17 βιβλία, ευτυχώς σώζεται ακέραιο και σε άριστη κατάσταση, χαρίζοντας τη φήμη και τη δόξα του στους κατοπινούς αιώνες.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ»

Αρχαίο κείμενο:

ὑπογραπτέον δὲ καὶ τὰς περιεχούσας αὐτὴν γᾶς, ἀρχὴν λαβοῦσιν ἀπὸ τῶν αὐτῶν μερῶν, ἀφ᾽ ὧνπερ καὶ τὴν θάλατταν ὑπεγράψαμεν. εἰσπλέουσι τοίνυν τὸν κατὰ Στήλας πορθμὸν ἐν δεξιᾷ μέν ἐστιν ἡ Λιβύη μέχρι τῆς τοῦ Νείλου ῥύσεως, ἐν ἀριστερᾷ δὲ ἀντίπορθμος ἡ Εὐρώπη μέχρι τοῦ Τανάιδος· τελευτῶσι δ᾽ ἀμφότεραι περὶ τὴν Ἀσίαν. ἀρκτέον δ᾽ ἀπὸ τῆς Εὐρώπης, ὅτι πολυσχήμων τε καὶ πρὸς ἀρετὴν ἀνδρῶν εὐφυεστάτη καὶ πολιτειῶν, καὶ ταῖς ἄλλαις πλεῖστον μεταδεδωκυῖα τῶν οἰκείων ἀγαθῶν· ἐπειδὴ σύμπασα οἰκήσιμός ἐστι πλὴν ὀλίγης τῆς διὰ ψῦχος ἀοικήτου. αὕτη δ᾽ ὁμορεῖ τοῖς Ἁμαξοίκοις τοῖς περὶ τὸν Τάναϊν καὶ τὴν Μαιῶτιν καὶ τὸν Βορυσθένη. τῆς δ᾽ οἰκησίμου τὸ μὲν δυσχείμερον καὶ τὸ ὀρεινὸν μοχθηρῶς οἰκεῖται τῇ φύσει, ἐπιμελητὰς δὲ λαβόντα ἀγαθοὺς καὶ τὰ φαύλως οἰκούμενα καὶ λῃστρικῶς ἡμεροῦται· καθάπερ οἱ Ἕλληνες, ὄρη καὶ πέτρας κατέχοντες, ᾤκουν καλῶς διὰ πρόνοιαν τὴν περὶ τὰ πολιτικὰ καὶ τὰς τέχνας καὶ τὴν ἄλλην σύνεσιν τὴν περὶ βίον. Ῥωμαῖοί τε πολλὰ ἔθνη παραλαβόντες καὶ τὴν φύσιν ἀνήμερα διὰ τοὺς τόπους ἢ τραχεῖς ὄντας ἢ ἀλιμένους ἢ ψυχροὺς ἢ ἀπ᾽ ἄλλης αἰτίας δυσοικήτους πολλοῖς τούς τε ἀνεπιπλέκτους ἀλλήλοις ἐπέπλεξαν καὶ τοὺς ἀγριωτέρους πολιτικῶς ζῆν ἐδίδαξαν. ὅσον δ᾽ ἐστὶν αὐτῆς ἐν ὁμαλῷ καὶ εὐκράτῳ τὴν φύσιν ἔχει συνεργὸν πρὸς ταῦτα, ἐπειδὴ τὸ μὲν ἐν τῇ εὐδαίμονι χώρᾳ πᾶν ἐστιν εἰρηνικόν, τὸ δ᾽ ἐν τῇ λυπρᾷ μάχιμον καὶ ἀνδρικόν, καὶ δέχεταί τινας παρ᾽ ἀλλήλων εὐεργεσίας τὰ γένη ταῦτα· τὰ μὲν γὰρ ἐπικουρεῖ τοῖς ὅπλοις, τὰ δὲ καρποῖς καὶ τέχναις καὶ ἠθοποιίαις. φανεραὶ δὲ καὶ αἱ ἐξ ἀλλήλων βλάβαι, μὴ ἐπικουρούντων· ἔχει δέ τι πλεονέκτημα ἡ βία τῶν τὰ ὅπλα ἐχόντων, πλὴν εἰ τῷ πλήθει κρατοῖτο. ὑπάρχει δή τι καὶ πρὸς τοῦτο εὐφυὲς τῇ ἠπείρῳ ταύτῃ· ὅλη γὰρ διαπεποίκιλται πεδίοις τε καὶ ὄρεσιν, ὥστε πανταχοῦ καὶ τὸ γεωργικὸν καὶ τὸ πολιτικὸν καὶ τὸ μάχιμον παρακεῖσθαι· πλέον δ᾽ εἶναι θάτερον, τὸ τῆς εἰρήνης οἰκεῖον, ὥσθ᾽ ὅλων ἐπικρατεῖ τοῦτο, προσλαμβανόντων καὶ τῶν ἡγεμόνων, Ἑλλήνων μὲν πρότερον, Μακεδόνων δὲ καὶ Ῥωμαίων ὕστερον. διὰ τοῦτο δὲ καὶ πρὸς πόλεμον αὐταρκεστάτη ἐστί· καὶ γὰρ τὸ μάχιμον πλῆθος ἄφθονον ἔχει καὶ τὸ ἐργαζόμενον τὴν γῆν καὶ τὸ τὰς πόλεις συνέχον. διαφέρει δὲ καὶ ταύτῃ, διότι τοὺς καρποὺς ἐκφέρει τοὺς ἀρίστους καὶ τοὺς ἀναγκαίους τῷ βίῳ καὶ μέταλλα ὅσα χρήσιμα, θυώματα δὲ καὶ λίθους πολυτελεῖς ἔξωθεν μέτεισιν, ὧν τοῖς σπανιζομένοις οὐδὲν χείρων ὁ βίος ἐστὶν ἢ τοῖς εὐπορουμένοις. ὡς δ᾽ αὕτως βοσκημάτων μὲν πολλῶν ἀφθονίαν παρέχει, θηρίων δὲ σπάνιν. τοιαύτη μὲν ἡ ἤπειρος αὕτη καθόλου τὴν φύσιν ἐστί.

Μετάφραση:

Περιγράφω γενικά και τις χώρες που περιλαμβάνονται γύρω της αρχίζοντας από τα ίδια μέρη που άρχισα να περιγράφω και την θάλασσα. Μπαίνοντας στον Πορθμό στις Στήλες, στα δεξιά είναι η Λιβύη έως την εκβολή του Νείλου, κι αριστερά αντίπορθμος η Ευρώπη έως τον Τάναϊ. Και οι δυο ακτές καταλήγουν στην Ασία. Αρχίζω από την Ευρώπη, επειδή έχει ποικιλία σχημάτων και έδωσε πολύ καλύτερους άνδρες και πολιτείες, και από τα αγαθά μάς έχει μεταδώσει αυτή τα περισσότερα. Κι αυτό επειδή ολόκληρη είναι κατοικήσιμη εκτός από μικρό της μέρος που από το ψύχος είναι ακατοίκητο. Αυτή είναι γειτονική με τους Αμαξοίκους στον Τάναϊ, στην Μαιώτιδα και στον Βορυσθένη. Από την κατοικήσιμη χώρα, το ορεινό και το παγωμένο κατοικείται δύσκολα, επειδή οι συνθήκες είναι αντίξοες. Πάντως με καλούς διοικητές ακόμη και τα δύσκολα κατοικημένα και τα ληστρικά μέρη εκπολιτίζονται. Έτσι και οι Έλληνες, κατοικώντας βουνά και βράχους, ζούσαν πολύ καλά, επειδή προνόησαν στην πολιτεία τους, στις τέχνες και στην σωστή διαχείριση του βίου. Οι Ρωμαίοι πάλι, που πήραν πολλούς λαούς ανήμερους στην φύση τους, επειδή κατοικούσαν μέρη τραχιά, χωρίς λιμάνια, ψυχρά ή από άλλη αιτία δύσκολα να μείνεις, τους απομονωμένους έσμιξαν μεταξύ τους και τους αγριότερους τους έμαθαν να ζούνε πολιτισμένα. Κι όσο μέρος της Ευρώπης είναι ομαλό και εύκρατο στη φύση, τότε αυτό είναι βοηθητικό του πολιτισμού, επειδή σε ευτυχισμένη χώρα όλα συντελούν προς την ειρήνη. Αντίθετα στην άγονη χώρα ακμάζει το φιλοπόλεμο ήθος και το παλικαρίσιο. Αλλά βέβαια οι λαοί αυτοί βοηθούν ο ένας τον άλλον. Άλλοι βοηθάνε με τα όπλα τους ενώ άλλοι με προϊόντα και τέχνες και διαμόρφωση ηθών. Ολοφάνερες βέβαια είναι οι ζημιές που φέρνουν ο ένας στον άλλον, όταν δεν αλληλοβοηθιούνται: τότε κυριαρχεί η βία αυτών που έχουνε τα όπλα, εκτός αν ελέγχονται από την πλειοψηφία. Υπάρχει και κάτι το καταπληκτικό σε αυτή την ήπειρο. Όλη έχει ποικίλα βουνά και πεδιάδες ώστε σε όλα τα μέρη συνυπάρχουν γεωργία, πολιτεία και πολεμική τέχνη. Αλλά το μεγαλύτερο μέρος είναι το άλλο, το ειρηνικό, ώστε επικρατεί αυτό σε όλα με την βοήθεια και των ηγεμόνων. Πρώτα ήταν οι Έλληνες, οι Μακεδόνες και οι Ρωμαίοι αργότερα. Γι᾽ αυτό είναι αυταρκέστατη τόσο στον πόλεμο όσο και στην ειρήνη. Έχει αφθονία πολεμιστών και πολλούς γεωργούς που κρατάνε τη συνοχή των πόλεων. Διαφέρει και αλλού: παράγει τα καλύτερα προϊόντα, που είναι χρήσιμα στον βίο, και πολλά χρήσιμα μέταλλα, ενώ μπαχαρικά και πολύτιμους λίθους εισάγει από έξω· πράγματα που αν δεν τα έχεις, δεν γίνεται η ζωή σου χειρότερη από αυτόν που τα έχει. Επίσης έχει αφθονία κτηνοτροφίας και λίγα άγρια θηρία. Αυτή είναι λοιπόν η γενική περιγραφή της φύσης της ηπείρου.

(μετάφραση Π. Θεοδωρίδης)

20. ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ Ο ΚΛΑΥΔΙΟΣ (90-168 μ.Χ.)
Ήταν ονομαστός Έλληνας φυσικός φιλόσοφος ο οποίος γεννήθηκε στην Ρωμαϊκή Αίγυπτο και έζησε στην Αλεξάνδρεια. Το σπουδαιότερο έργο του, Η Μεγίστη (ή Μαθηματική Σύνταξις), σώθηκε στα αραβικά ως Αλμαγέστη και στηρίζεται στις παρατηρήσεις διάφορων προγενέστερων αστρονόμων και ιδίως του Ιππάρχου. Στο έργο του συνόψισε και παρουσίασε συστηματικά τα επιτεύγματα των προγενέστερων στους διάφορους τομείς της επιστήμης, ελέγχοντας μεθόδους και μετρήσεις και προσθέτοντας δικά του συμπεράσματα. Επίσης ο Πτολεμαίος ασχολήθηκε με την Μουσική, την Οπτική, την Μαντική Αστρολογία και την Γεωγραφία.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΓΕΩΔΕΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ»

Ο Πτολεμαίος εφάρμοσε την μέθοδο της Αλμαγέστης, συνθέτοντας όλα τα στοιχεία που είχε στην διάθεσή του. Πρόσθεσε γεωγραφικές συντεταγμένες σε όλα τα γεωγραφικά σημεία που ανέφερε. Χρησιμοποίησε ως σημείο αναφοράς για το γεωγραφικό πλάτος τον Ισημερινό όπως κάνουν και οι σύγχρονοι γεωδαίτες, και τοποθέτησε τον μεσημβρινό στο δυτικότερο γνωστό όριο της εποχής του, τις Καναρίους νήσους. Σήμερα ο Μεσημβρινός τοποθετείται πιο δυτικά, στο Γκρίνουιτς. Σύμφωνα με την ορολογία της εποχής του, 13 eikona η οικουμένη είχε πλάτος 180 μοιρών και επεκτείνονταν από τις Καναρίους νήσους ως την Καθαία (Κίνα), και είχε μήκος 80 μοιρών από την Αρκτική μέχρι την μέση Αφρική. Ο Πτολεμαίος γνώρισε όμως ότι η περιοχή που περιέγραφε κάλυπτε μόνο το εν τέταρτο της Γης, αφού ήξερε ότι ο Ερατοσθένης είχε είδη υπολογίσει τις διαστάσεις της σφαιρικής Γης.

“Ο παγκόσμιος χάρτης του Πτολεμαίου (Ευρώπη, Αφρική και Ασία)»

Ο Πτολεμαίος ορίζει την κατά μήκος έκταση τής Οικουμένης από τιςΚανάριες νήσους 18 μοίρεςανατολικά τού Greenwich μέχρι τις Σήνες, την χώρα, απ’ όπου προέρχεται το μετάξι, τηνΚίναδηλαδή και καταλήγει στην «Χρυσή Χερσόνησο», όπως την αναφέρει, τής Μαλαισίας. Θεωρεί τον βορειότερο παράλληλο αυτόν, που περνά από τιςΦερόες νήσους, πάνω από τηΣκωτία, στον 63ο παράλληλο βόρεια τού Ισημερινού και νοτιότερο άκρο το «Πράσον Ακρωτήριο» και την «Αγύσιμβα Χώρα» στον παράλληλο τής «Αντι-Μερόης», 16 μοίρες και 25 λεπτά νότια τού Ισημερινού. Περίπου μέχρι τηνΝαμίμπια. Μετά είναι η «Αντι-οικουμένη». Όπως λέει ο Πτολεμαίος, στην «ΑιθιοπίαΕντός» είναι η «Χώρα αιθιόπων εν ή, πλείστοι ελέφαντες και ρινοκέροντες και τίγριδες». Δέν έχει αρκετά στοιχεία γιά την «Αγύσιμβα Χώρα», παρ’ όλο, που αναφέρει, ότι εκεί συναγελάζονται ρινόκεροι. Καθοδηγεί όμως, ότι είναι λάθος να τοποθετούνται αιθίοπες νοτιότερα τού παραλλήλου τής Αντι-Μερόης και παροτρύνει τους μελετητές τής Γεωγραφίας του, να ερευνήσουν το θέμα περαιτέρω.

Ο Πτολεμαίος προτείνει ένα νέο σύστημα προβολής τής Γης. Προκειμένου να απεικονίσει την σφαιρική, τρισδιάστατη Γη πάνω σε μιά μόνο επιφάνεια, καινοτομεί, και προτείνει τη λύση τής Κωνικής Προβολής. Παροτρύνει μάλιστα, τους μελετητές του, να χρησιμοποιούν είτε την Προβολή Α’ είτε την Β’.

21. ΦΛΑΒΙΟΣ ΑΡΡΙΑΝΟΣ (95-175 μ.Χ.)
Ήταν Έλληνας, Ρωμαίος πολίτης, συγγραφέας, ιστορικός, φιλόσοφος, γεωγράφος, πολιτικός και στρατιωτικός, έπαρχος της Καππαδοκίας (130-137 μ.Χ.), Αθηναίος πολίτης, Άρχων της Αθήνας, γνωστότερος για τα έργα του Αλεξάνδρου Ανάβασις και Ινδική. Γεννήθηκε στην Νικομήδεια της Μικράς Ασίας(στην Βιθυνία) γύρω στο 95 μ.Χ. και πέθανε σ' αυτήν γύρω στο 180 μ.Χ.. Από τα ιστορικά του το σπουδαιότερο και το καλύτερο, που διασώθηκε ολόκληρο, είναι η «Αλεξάνδρου Ανάβασις». Αποτελείται από εφτά βιβλία (προς μίμησην της «Κύρου Ανάβασις», του Ξενοφώντα) γραμμένα στην αττική διάλεκτο (ο Αρριανός ήταν γνωστός Αττικιστής της εποχής εκείνης). Φιλοσοφικά του έργα ήταν οι «Επικτήτου διατριβαί» (το έργο του, στο οποίο αναφέρεται στην διδασκαλία του Επικτήτου), οχτώ βιβλία, από τα οποία σώθηκαν τα τέσσερα πρώτα και το «Εγχειρίδιον Επικτήτου» (κείμενο μικρής εκτάσεως, που αποτελούσε περικοπή του Επικτήτου Διατριβαί). Γεωγραφικά ήταν «Περίπλους του Ευξείνου Πόντου», έργο με μεγάλη ακρίβεια και σαφήνεια, γιατί ο ίδιος έκανε αυτό το ταξίδι.

22. ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ (110-180 μ.Χ.)
Ήταν Έλληνας περιηγητής και γεωγράφος ο οποίος έζησε στους χρόνους του Αδριανού και του Μάρκου Αυρήλιου. Είναι διάσημος για το «Ελλάδος Περιήγησις», ένα εκτενές έργο που περιγράφει την αρχαία Ελλάδα με μαρτυρίες από πρώτο χέρι και αποτελεί σοβαρό σημείο σύνδεσης μεταξύ της κλασικής φιλολογίας και της σύγχρονης αρχαιολογίας.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΙΣ - ΑΤΤΙΚΑ»

Αρχαίο κείμενο:

ἔστι δὲ καὶ οἴκημα Ἐρέχθειον καλούμενον· πρὸ δὲ τῆς ἐσόδου Διός ἐστι βωμὸς Ὑπάτου, ἔνθα ἔμψυχον θύουσιν οὐδέν, πέμματα δὲ θέντες οὐδὲν ἔτι οἴνῳ χρήσασθαι νομίζουσιν. ἐσελθοῦσι δέ εἰσι βωμοί, Ποσειδῶνος, ἐφ᾽ οὗ καὶ Ἐρεχθεῖ θύουσιν ἔκ του μαντεύματος, καὶ ἥρωος Βούτου, τρίτος δὲ Ἡφαίστου· γραφαὶ δὲ ἐπὶ τῶν τοίχων τοῦ γένους εἰσὶ τοῦ Βουταδῶν. καὶ —διπλοῦν γάρ ἐστι τὸ οἴκημα— ὕδωρ ἐστὶν ἔνδον θαλάσσιον ἐν φρέατι. τοῦτο μὲν θαῦμα οὐ μέγα· καὶ γὰρ ὅσοι μεσόγαιαν οἰκοῦσιν, ἄλλοις τε ἔστι καὶ Καρσὶν Ἀφροδισιεῦσιν· ἀλλὰ τόδε τὸ φρέαρ ἐς συγγραφὴν παρέχεται κυμάτων ἦχον ἐπὶ νότῳ πνεύσαντι. καὶ τριαίνης ἐστὶν ἐν τῇ πέτρᾳ σχῆμα· ταῦτα δὲ λέγεται Ποσειδῶνι μαρτύρια ἐς τὴν ἀμφισβήτησιν τῆς χώρας φανῆναι.
ἱερὰ μὲν τῆς Ἀθηνᾶς ἐστιν ἥ τε ἄλλη πόλις καὶ ἡ πᾶσα ὁμοίως γῆ —καὶ γὰρὅσοις θεοὺς καθέστηκεν ἄλλους ἐν τοῖς δήμοις σέβειν, οὐδέν τι ἧσσον τὴν Ἀθηνᾶν ἄγουσιν ἐν τιμῇ—, τὸ δὲ ἁγιώτατον ἐν κοινῷ πολλοῖς πρότερον νομισθὲν ἔτεσιν ἢ συνῆλθον ἀπὸ τῶν δήμων ἐστὶν Ἀθηνᾶς ἄγαλμα ἐν τῇ νῦν ἀκροπόλει, τότε δὲ ὀνομαζομένῃ πόλει· φήμη δὲ ἐς αὐτὸ ἔχει πεσεῖν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ. καὶ τοῦτο μὲν οὐκ ἐπέξειμι εἴτε οὕτως εἴτε ἄλλως ἔχει, λύχνον δὲ τῇ θεῷ χρυσοῦν Καλλίμαχος ἐποίησεν·ἐμπλήσαντες δὲ ἐλαίου τὸν λύχνον τὴν αὐτὴν τοῦ μέλλοντος ἔτους ἀναμένουσιν ἡμέραν, ἔλαιον δὲ ἐκεῖνο τὸν μεταξὺ ἐπαρκεῖ χρόνον τῷ λύχνῳ κατὰ τὰ αὐτὰ ἐν ἡμέρᾳ καὶ νυκτὶ φαίνοντι. καί οἱ λίνου Καρπασίου θρυαλλὶς ἔνεστιν, ὃ δὴ πυρὶ λίνων μόνον οὐκ ἔστιν ἁλώσιμον· φοῖνιξ δὲ ὑπὲρ τοῦ λύχνου χαλκοῦς ἀνήκων ἐς τὸν ὄροφον ἀνασπᾷ τὴν ἀτμίδα. ὁ δὲ Καλλίμαχος ὁ τὸν λύχνον ποιήσας, ἀποδέων τῶν πρώτων ἐς αὐτὴν τὴν τέχνην, οὕτω σοφίᾳ πάντων ἐστὶν ἄριστος ὥστε καὶ λίθους πρῶτος ἐτρύπησε καὶ ὄνομα ἔθετο κατατηξίτεχνον, ἢ θεμένων ἄλλων κατέστησεν ἐφ᾽ αὑτῷ.

Μετάφραση:

Υπάρχει και ένα οικοδόμημα που ονομάζεται Ερέχθειο. Προ της εισόδου του υπάρχει βωμός για τον Ύπατο Δία, όπου δεν γίνονται θυσίες εμψύχων προσφέρουν μόνο πέμματα (γλυκά ψωμάκια) και δεν συνηθίζουν να χρησιμοποιούν κρασί. Μέσα σ᾽ αυτό υπάρχουν βωμοί, ένας για τον Ποσειδώνα, όπου οι Αθηναίοι, συμμορφωνόμενοι με ένα χρησμό, θυσιάζουν και για τον Ερεχθέα, άλλος για τον ήρωα Βούτη και τρίτος για τον Ήφαιστο. Στους τοίχους υπάρχουν ζωγραφιές του (ιερατικού) γένους των Βουταδών. Καθώς το οικοδόμημα είναι διπλό, υπάρχει μέσα και φρέαρ με νερό θαλασσινό. Αυτό δεν είναι πολύ παράξενο, γιατί τέτοια φρέατα έχουν και άλλοι που κατοικούν στα ενδότερα, και μεταξύ αυτών οι Κάρες της Αφροδισιάδας. Σε τούτο όμως το φρέαρ αξιοσημείωτος είναι ένας ήχος κυμάτων που ακούεται άμα φυσήξει νότιος άνεμος. Υπάρχει και σημάδι της τρίαινας στον βράχο. Αυτά λένε πως τα παρουσίασε ο Ποσειδών υποστηρίζοντας την αξίωσή του για την κατοχή της χώρας.
Και η υπόλοιπη Αθήνα, καθώς και ολόκληρη η Αττική, είναι εξίσου καθιερωμένη στην Αθηνά, γιατί και όσοι δήμοι λατρεύουν άλλους θεούς δεν τιμούν λιγότερο την Αθηνά. Το αντικείμενο που από όλους γενικά θεωρήθηκε ως το αγιότατο, πολλά χρόνια προτού από τους δήμους γίνει ο συνοικισμός των Αθηνών, είναι το άγαλμα της Αθηνάς που βρίσκεται στην τώρα ονομαζόμενη Ακρόπολη, τότε όμως πόλη. Για το άγαλμα αυτό υπάρχει η φήμη πως έπεσε από τον ουρανό· δεν θα εξετάσω όμως, αν έτσι έχει το πράγμα ή αλλιώς. Ο Καλλίμαχος έκαμε ένα χρυσό λύχνο για την θεά· τον λύχνον αυτόν τον γεμίζουν με λάδι για το χρονικό διάστημα ώς την ίδια μέρα του επόμενου έτους και το λάδι είναι επαρκές για να μένει αναμμένος κατά τον ίδιο τρόπο ο λύχνος μέρα και νύχτα στο χρονικό αυτό διάστημα. Η θρυαλλίδα του είναι από Καρπάσιο λινάρι που είναι το μόνο από τα λινάρια που αντέχει στην φωτιά. Ένας χάλκινος φοίνικας πάνω από το λύχνο, που φτάνει ώς την οροφή, βγάζει πάνω τον καπνό. Ο Καλλίμαχος που έκαμε το λύχνο δεν ήταν μεταξύ των πρώτων στην πλαστική τέχνη, ήταν όμως ο καλύτερος απ᾽ όλους στην εφευρετικότητα: αυτός επινόησε πρώτος τρόπο να τρυπάει την πέτρα και βρήκε τον όρο «κατατηξίτεχνος» (διυλιστής της τέχνης) ή άλλοι τον βρήκαν και αυτός τον οικειοποιήθηκε.

(μετάφραση Ν. Παπαχατζής)

23. ΠΟΛΥΒΙΟΣ (200-118 μ.Χ.)
Ήταν Έλληνας γεωγράφος, κρυπτογράφος καιιστορικός, διάσημος για το βιβλίο του «Οι Ιστορίες» ή «Η Άνοδος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας», το οποίο καλύπτει λεπτομερώς την περίοδο από το 220 ως 146 π.Χ. Είναι επίσης γνωστός για τις πολιτικές του απόψεις σχετικά με την εξισορρόπηση των εξουσιών, απόψεις οι οποίες, πολύ αργότερα, χρησιμοποιήθηκαν κατά την σύνταξη του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών. Στον Πολύβιο αποδίδεται ένα χρήσιμο στην τηλεγραφία εργαλείο, το οποίο επιτρέπει την κωδικοποιημένη αποστολή γραμμάτων με την χρήση ενός αριθμητικού συστήματος. Στην ιδέα αυτήν επίσης στηρίζονται η κρυπτογραφία και η στενογραφία. Το εργαλείο αυτό είναι γνωστό ως το «Τετράγωνο του Πολυβίου».

24. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Ο ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ (2^ος αιώνας μ.Χ.)
Ήταν Έλληνας γεωγράφος ο οποίος κατάγονταν από την πόλη του Βυζαντίου. Είναι κυρίως γνωστός για το γεωγραφικό έργο του με τίτλο «Ἀνάπλους Βοσπόρου» γνωστό στα λατινικά ως «De Bospori navigatione». Το έργο αυτό διασώθηκε στα λατινικά μέσα από τα κείμενα του Γάλλου εξερευνητή του 16ου αιώνα Πέτρου Γύλλιου. Αναφορά του υπάρχει και στο λεξικό Σούδα του 10ου αιώνα, όπου πέρα από τον Ανάπλου, ο Διόνυσος αναφέρεται πως υπήρξε και ο συγγραφέας του έργου «Περί θρήνων» το οποίο είναι μια ποιητική συλλογή επικήδειων.

25. ΑΓΑΘΗΜΕΡΟΣ (3^ος αιώνας μ.Χ.)
Ήταν πολυμαθής αρχαίος Έλληνας συγγραφέας από την Αλεξάνδρεια. Σε αυτόν αποδίνονται τρία περίφημα γεωγραφικά συγγράμματα, που γνώρισαν αλλεπάλληλες εκδόσεις στην νεότερη εποχή (18ος και 19ος αι.). Το πρώτο από αυτά έχει τον τίτλο «Γεωγραφίας υποτύπωσις». Το δεύτερο σύγγραμμα τιτλοφορείται «Διάγνωσις εν επιτομή της εν την σφαίρα γεωγραφίας». Το τρίτο σύγγραμμα του Αγαθημέρου φέρει τον τίτλο «Υποτύπωσις Γεωγραφίας εν επιτομή». Τα τρία αυτά γεωγραφικά συγγράμματα δείχνουν ότι η επιστημονική Γεωγραφία από την εποχή του Πτολεμαίου και του Στράβωνα (1ος αιώνας π.Χ.) μέχρι τον Αγαθήμερο είχε σημειώσει παραπέρα πρόοδο, και μάλιστα αλματώδη.