Κυκλαδικός πολιτισμός

Αρχιτεκτονική και Διακόσμηση

Κυκλαδικός Πολιτισμός

1 arx kykladikos Σε όλα σχεδόν τα νησιά των Κυκλάδων κατά την Εποχή του Χαλκού είχαν αναπτυχθεί οικισμοί. Για την εγκατάστασή τους επιλέγονταν συνήθως ακρωτήρια, χαμηλοί λόφοι, πλαγιές ή υψώματα κοντά στην ακτή σε τέτοιες θέσεις, που να εξασφαλίζεται η εποπτεία της θάλασσας και επομένως η προστασία των κατοίκων από το ενδεχόμενο πειρατικών επιδρομών. Δεν λείπουν όμως και οι περιπτώσεις οικισμών που βρίσκονταν στην ενδοχώρα των νησιών. Αρχικά τα σπίτια τους ήταν μικρά, με τοίχους από πέτρες και λάσπη και στέγες από ξύλινα δοκάρια, καλάμια και πηλό, όλα χτισμένα στο χαρακτηριστικό ευθύγραμμο ή καμπυλόγραμμο σχήμα. Αργότερα οι οικισμοί άρχισαν να μεγαλώνουν και τα κτίρια να γίνονται πιο σύνθετα και επιβλητικά. Ο πιο σημαντικός οικισμός υπήρξε αυτός στο Ακρωτήρι της Θήρας.

2 arx kykladikos Τα σπίτια ήταν λιθόκτιστα, ορθογώνιας κάτοψης, διώροφα ή τριώροφα και χωρίς αυλή, γεγονός που μαρτυράει την πυκνή δόμηση του οικισμού, και χωρίζονταν με στενούς λιθόστρωτους δρόμους. Πολλές φορές ο δρόμος ήταν πιο ψηλά από το ισόγειο των κατοικιών, με αποτέλεσμα πολλά σπίτια να είναι σχεδόν ημιυπόγεια. Επειδή δεν υπήρχε μεταβατικός χώρος από τον δρόμο στην είσοδο του σπιτιού, έδιναν μεγάλη έμφαση στις εξώπορτες και πάντα υπήρχε κατώφλι. Τα δωμάτια του ισογείου ήταν μικρά, με απλή διάταξη και ανύπαρκτους διαδρόμους ανάμεσα τους. Τα δάπεδα ήταν από πατητό πηλό ή πέτρες και ακολουθούσαν την φυσική κλίση του εδάφους. Την υψομετρική διαφορά που προέκυπτε ανάμεσα στα δωμάτια, την κάλυπταν με ενδιάμεσα χτιστά σκαλοπάτια.

3 arx kykladikos Σε κάθε ισόγειο υπήρχε πάντα ένα παράθυρο προς τον δρόμο σε διάφορα σχήματα και μεγέθη που ενίοτε χωριζόταν σε δύο μέρη με ξύλινο ορθοστάτη. Υπήρχαν όμως και τα πολυπαράθυρα που αποτελούνταν από τέσσερα ή και περισσότερα παράθυρα στην σειρά κι έπιαναν συνήθως ένα τοίχο δωματίου ή και τα αντίστοιχα πολύθυρα – στοιχείο που δανείστηκαν από τον μινωικό πολιτισμό.

4 arx kykladikos Οι βοηθητικοί χώροι υπήρχαν στο ισόγειο και τα κυρίως δωμάτια στους άνω ορόφους, όπου ανέβαιναν από το κλιμακοστάσιο που βρισκόταν στον προθάλαμο της εισόδου. Στο πρώτο σκαλί ανόδου υπήρχε δίφυλλη πόρτα που ρύθμιζε την επικοινωνία με τους άνω ορόφους. Σε κάποιες περιπτώσεις υπήρχε και δεύτερο βοηθητικό κλιμακοστάσιο μικρότερο και συνήθως ξύλινο. Οι τοίχοι του κυρίως κλιμακοστασίου συχνά είναι διακοσμημένοι με τοιχογραφίες, ενώ τα πέτρινα σκαλοπάτια είναι επιχρισμένα με κόκκινο κονίαμα. Η εσωτερική διάταξη των άνω ορόφων, που συνήθως ήταν διαφορετική από το ισόγειο, γινόταν με τοίχους από πηλό ή πλίνθους και σχημάτιζαν διαδρόμους ή ξεχωριστούς χώρους. Πιθανότατα υπήρχε και αποχωρητήριο, που ο σωλήνας του συνδεόταν με το κεντρικό αποχετευτικό δίκτυο του δρόμου, καθώς και πήλινες μπανιέρες στο ισόγειο. Οι στέγες ήταν από σχιστολιθικές πέτρες που συγκρατούνταν με ξύλινα δοκάρια.

Τοιχογραφίες υπήρχαν σχεδόν σε όλα τα δωμάτια κυρίως τα άνω που απεικόνιζαν διακοσμητικά θέματα ή παραστάσεις ανθρώπων και ζώων. Καλύπταν όλη την επιφάνεια του τοίχου και την χώριζαν συνήθως σε τρείς ζώνες, με το κυρίως θέμα στην μέση. Όταν οι τοίχοι είχαν μεγάλη επιφάνεια το θέμα της τοιχογραφίας απλώνεται συνεχόμενα σε όλο το δωμάτιο χωρίς να διακόπτεται από τις γωνίες που παρεμβάλλονται ή από τα παράθυρα όταν αυτά ήταν μικρά. Αν ήταν μεγάλα ο καλλιτέχνης φρόντιζε να προσαρμόζει την εικονογράφηση έτσι ώστε τα αποτέλεσμα να είναι αρμονικό.

6 arx kykladikos Τα δάπεδα ήταν κι αυτά χρωματισμένα με κόκκινο κονίαμα που έμπαινε στους αρμούς, ανάμεσα στις γκρίζες σχιστόπλακες. Ενίοτε, στην πιο πολυτελή εκδοχή τους, υπήρχαν και μωσαϊκά φτιαγμένα από μικρές πέτρες, ακόμη και κοχύλια, και ασβεστοκονίαμα. Επίσης στα ταβάνια υπήρχαν εμφανή ξύλινα δοκάρια στο φυσικό τους χρώμα.

7 arx kykladikos Ο χώρος διακοσμούνταν επιπλέον με διακοσμητικά αγγεία και άλλα αντικείμενα που τοποθετούνταν ακόμη και στα περβάζια των παραθύρων για να είναι ορατά από τους δρόμους. Ακόμη, υπήρχαν και διάφορα μικροέπιπλα όπως τραπεζάκια για διάφορες χρήσεις, σκαλιστά τρίποδα σκαμνιά και ξύλινα κρεβάτια.

8 arx kykladikos Τέλος, υπήρχαν και κτίρια κοινοτικής ή δημόσιας λειτουργίας με διαφορετική κατασκευαστική τεχνική, πιο μεγάλα και πιο περίτεχνα ως προς την εμφάνιση τους. Οι εξωτερικοί τοίχοι ήταν επενδυμένοι με λαξευτούς πωρόλιθους που σχημάτιζαν ενίοτε διακοσμητικές ζώνες και η εσωτερική διάταξη των χώρων ήταν πιο σύνθετη.