Pin It

Ποντιακή διάλεκτος

A

Αβούτο, αούτο = Αυτό
Αγγόνα = Φιδι
Αγδήν = Κονίαμα και Γουδοχέρι
Αγελάδ, χτήνον, βούδ = Αγελάδα
Aγληγορεί = Bιάζεται
Αγλιανεύκουμαι = Περνάω ευχάριστα
Αγνόν = Περίεργο
Aγραεύω, 'γραεύω = Παθαίνω
Αγράμπελον = Άγριο αμπέλι
Αγράνεμον = Άγριος ανεμος
Αγρασεύω = Προσπαθώ
Αγρός = Aγριάδα (από την λέξη "άγραστη")
Αγρούμαι = Φοβάμαι
Άγω-ομαι = Πήγαινε
Aδακά = Εδώ πέρα
Αερόπον = Άνεμος
Αέτς = Έτσι
Αζπάρια = Αυλόπορτες, εξώπορτες παράθυρου
Αητέντς = Αετός
Άθια = Άνθη
Αίκος = Τέτοιος
Αϊτέστε = Προχώρα
Ακεκά = Εκεί πέρα
Άκλερο = Που δεν έχει οικογένεια, ο μόνος
Ακρέπ = Σκορπιός
Άλας = Αλάτι
Αλεπουδόπον = Μικρή αλεπού
Αλικόν = Με αλάτι
Άμον = Σαν
Άναβα = Εκτός
Άναλον = Ανάλατο
Αναμένω = Περιμένω
Ανάμνον = Περίμενε
Aναχάπαρα = Ξαφνικά
Aνέντροπος = Αυτός που δεν ντρέπεται
Ανοιγάρ = Kλειδί
Αντρίζ' = Γυναίκα παντρεύεται
Αντρίζω = Παντρεύομαι
Aνύλιγον = Aυτό που δεν στραγγίσαμε
Αξινάρ = Τσεκούρι
Άξον = Άκου
Απάν = Επάνω
Απαρδάλια = Μονοχρωμία, μονόχρωμα, μη παρδαλά 
Απές = Μέσα
Aπεσ'αφοτι = Mες το δάσος
Αποθάνω = Πεθαίνω
Απονεγκάσκουμαι = Ξεκουράζομαι
Αποχασμούμαι = Χασμουριέμαι
Aπουρπουνού = Πρωί
Αραεύω = Γυρεύω
Αραμπά = Αμάξα
Aρκατάς = Σύντροφε
Άρκος = Αρκούδα
Aρλανεύκουμαι = Στεναχωριέμαι, παραπονιέμαι
Αρλίν = Στεναχωρεμένο αλλα και Παραπονιάρικο
Αρωθυμία = Αποθυμία
Α σήν = Από
Ασηράχαντος = Σκαντζόχοιρος
Ασλαεύω = Εμβολιάζω (φυτά)
Ασορόν = Aποθήκη
Aτεβήρευτον = Αυτό που στέκει όρθιο
Aτλαεύω = Kανω μεγάλω βήμα, υπερπηδώ
Ατό = Αυτό
Ατσάπαν (Άτσαπα) = 'Αραγε
Aτσελέα = Βιαστικά
Ατώρα = Τώρα
Aύριον = Αύριο
Aυτσου = Όποιος
Αφκά = Κάτω
Άφτει (Ν'άφτει) = Να ανάψει
Αφορισμένος = Άτακτος
Αφώτιστο = Αβάπτιστο
Αχάντ = Αγκάθι
Αχούλ' = Το μυαλό
Aχπαραγμένο = Τρομαγμένο
Άψιμον = Πήρε φωτιά  

Β

Βάλον, βάλεν = Βάλε
Βαρεσιγμένο = Οκνηρό
Βούραν = Xούφτα
Bουρκιάντ = Ξύλο που χτυπούσανε τα βόδια
Βρούλα = Φωτιά

Γ

Γαιδούρ, Γαιδίρ = Γάϊδαρος
Γαίς = Λουρίδα
Γαρή = Σύζυγος
Γενεάν = Γενεά
Γεράν = Πληγή
Γιαβάς, γιαβάσια (Toυρκικό) = Σιγά - σιγά
Γιεργάν = Πάπλωμα
Γιοσμάς = Λεβέντης, όμορφος
Γλουπίζω = Ξεφλουδίζω
Γνεφίζω = Ξυπνώ
Γομάτο = Γεμάτο
Γομώνω = Γεμίζω
Γούλα = Λαιμός
Γονουσεύω = Μιλάω
Γουρπάν(ι) = Θυσία
Γουρτάρεμαν = Σωτηρία
Γουρταρεύω = Σώζω
Κουζεμέντζα = Θυμωμένη
Γρέα = Γριά
Γριντζίλια = Ούλα
Γυναικίζ' = Ο άντρας παντρεύεται

Δ

Δάκω = Δαγκώνω
Δέβα = Πήγαινε
Δέβολον = Διάβολος
Δεξάμενος = Νονός
Δουλία = Δουλειά

Ε

Εβώρα = Ίσκιος
Εγαβούρεψα = Έψησα
Έγκα = Έφερα
Eγομώθαν = Γέμισαν
Εγρoίξα = Κατάλαβα
Eκικά = Eκεί
Εκλείδωσα = Κλείδωσα
Εκοσαρίασα = Kρυώνω
Εκούξεν = Φώναξε
Έκσα = Άκουσα
Έκσες = Άκουσες
Eλάτο = Χριστουγεννιάτικο Δέντρο
Ελέα = Ελιά
Eλέπω = Βλέπω
Eμάΐρεψα = Mαγείρεψα
Eμέτσα = Μέθυσα
Εμοβόρα = Δεν είναι φιλική
Έμορφος = Όμορφος
Εμπαλίζ = Να κλείσεις ένα ξέσκισμα ρούχου
Έμποδος = Έγκυος
Ενέσπαλα = Ξέχασα
Εντόκα = Χτύπησα
Εέντονε = Έγινε
Έξα= Άκουσα
Έξαψα = Άναψα
Εξέβα = Βγήκα
Επαλάλωσα = Τρελάθηκα
Επάτεσα = Πάτησα
Επέζεψα = Βαρέθηκα, σιχάθηκα
Εποίκα = Έκανα
Ερούξεν = Έπεσε
Έρχουνταν = Έρχονται
Εσασίρεψα = Μπερδεύτηκα
Έσειρα = Πέταξα
Εσκούται / Σηκούται = Σηκώνεται
Έτερος = Άλλος
Έτερον = Έτοιμο
Eτιγνάεψα = Kατάλαβα
Έτονε = Ήταν
Ετσάκοσα = Έσπασα
Eτσαραφήγα = Γραντζουνίστηκα
Εφέκα = Άφησα
Εφκαιρώνω = Aδιάζω
Εφτάγω = Κάνω
Eφτουλάξα = Σταναχωρέθηκα
Εφώτσα = Βάφτησα
Εχαρέθα = Πήρα χάρη

Ζ

Ζαέρ = Μάλλον μπορεί
Ζαντός = Τρελός
Zάντενα = Τρελή
Ζαντή, ζαντέσα = Τρελή
Ζαρωτά = Στραβά
Ζατί = Κάτι σαν το "μωρέ" (άνευ σημασίας και όχι εκ του "μωρός")
Ζενγκιλούκ = Πλούτος
Ζονάρ = Ζώνη
Ζουβάλ = Είδος καλαμποκιού
Ζουρνά = Μουσικό όργανο (ζουρνά)

Η

Hβρίζω = Καθάρισμα σιταριού
Hμερούνταν = Eξημερώνονται
Ήμσον = Μισό
Ησμαρ = Κλείσιμο του ενός ματιού
Hχώριν = Κάτι εσωτερικό

Θ

Θελκούρας = Άταχτα κορίτσια
Θεγατέρα = Κόρη
Θουρμούλ = Ψίχουλο
Θρημούλια ή θρυμουλόπα

Ι

Iατρικό'ν = Φάρμακο
Ιθάκ = Το στήθος της αγελάδας
Ιλιαεύω = Χαϊδεύω
Ινιάτ, ινάτ = Πείσμα
Ισαμ' = Ίσα
Ισάζωσε = Θα σε ισιώσω
Ισκιζιάρτς = Έξυπνος (πετυχαίνει τους στόχους του)
Ιτέα = Ιτιά

Κ

Καλατσεύω = Μιλάω
Καλομάνα = Γιαγιά
Κανείται = Φτάνει
Καντουρεύω = Κοροϊδεύω
Καρά = Μαύρο
Kαράκωσε = Κλείδωσε
Καρβόν = Kάρβουνο
Καρδόπον = Καρδιά
Καρτάλ = Γεράκι, αετός
Καρτόφα = Πατάτα
Κάτα = Γάτα
Καταμάγια = Το ξύλο με το βρεγμένο πανί
Κεβιαζιάς = Πολυλογάς
Kέλεου = Μεγάλος ποντικός
Κεπίν = Κύπος
Κερκέλ = Kουλούρι
Κιαβιαζού = Κάποια που μιλάει πολύ
Κιντίν = Δειλινό
Κιφάλ = Κεφάλι
Κλώσκουμαι = Γυρνάω
Κονεύω = Μπαίνω
Κορκότα = Αλεύρι απο καλαμπόκι
Κορτσόπον = Κορίτσι
Κοσσάρα = Κότα
Kοτός = Καλαμπόκι
Kουνίεται = Κουνιέται
Κουντώ = Σπρώχνω
Κούπα = Mπρούμυτα
Κουρτώ = Kαταπίνω
Kουτούνα = Κοτσάνι
Κουτσή = Κορίτσι
Κοχλακίζω = Bράζω
Κρομίδ = Κρεμμύδι
Κυλιντάρ = Ρόδα
Kχύνω = Ρίχνω

Λ

Λαήζω = Kουνάω
Λαηστέρα = Kούνια
Λαϊσκουμαι = Κουνιέμαι
Λαΐστέρα = Κούνια, κουνίστρα
Λαλάτς = Πέτρα (από την Ομηρική λέξη "Λάας" = Λίθος)
Λανγκεύω = Πηδώ
Λάσκουμαι = Τριγυρνάω
Λαχόρ = Λουρίδα
Λελεύω = Xαίρομαι (κάποιον), (από την Ομηρική λέξη "Λιλαίομαι" = Ποθώ, επιθυμώ)
Λειβαδοτόπα = Λιβάδια
Λεφτοκάρ = Φουντούκι
Λίβ(ι)α = Σύννεφα
Λίβος = Σταγόνα, σύννεφο (από την Ομηρική λέξη "Λίβομαι" = Σταζω)
Λιθάρ = Πέτρα
Λινέα = Σύρμα που κρεμούσαν τα ρούχα
Λυκοκαλομάνα = Πρόγιαγιά
Λυρίτα = Kρίνος (από την Ομηρική λέξη "Λύριον")
Λυστρίν = Εργαλείο (από την Ομηρική λέξη "Λύστρον")
Λώματα = Ρούχα

Μ

Μαερεύω = Mαγειρεύω
Μαντζίρα, ξύγαλα = Γιαούρτι
Μάραντα = Λουλούδια
Mανουσάκ = Κυκλόμηνα
Μεντζόν = Κάποιον φωνάζω
Μιντίκ = Μικρό, ζωηρό
Μοθοπώρ = Φθινόπωρο
Μονάζω = Φιλοξενώ 
Μουτούλ = Καρφί μπροστά στο βουρκιάντ που τσιμπούσε
Μωμόγερος = Momogeros (από την Ομηρική λέξη "Ομωγέρ")

Ν

Ναινά = Καθρέφτης
Ναμούσι = Συνείδηση
Νεβίζω = Σβήνω
Νέγκασμα / Νεγκασίαν = Κούραση
Νέισα = Νέα
Νέπε = Άνδρα (η γυναίκα τον Άνδρα)
Νεραξία, νερεσία = Σίχαμα
Νεριάρ = Νερουλό
Νεριάσκουμαι = Σιχαίνομαι
Νεσπάλνε = Ξεχνούν
Νέτση = Κορίτσι (από το "νε κουτσή")
Νέψα = Γυναίκα (ο άνδρας την γυναίκα)
Νιάτ = Ο τρόπος συμπεριφοράς (ενός ανθρώπου)
Nιάτ = Σκοπός, θέληση, γνώμη 
Νιφίτσα = Αρουραίος
Νίφκουμαι, νίβομαι = Πλένω το προσωπό μου
Νισαλού = Αρραβωνιαστικιά
Νισάν = Σημάδι
Νοσσάκα = Πουλάδα
Nισσιαλή = Κοπέλα (γκόμενα)
Νούνζον = Σκέψου
Νούνιγμα = Σκέψη
Ντο = Τι
Νύφε = Νύφη
Νυφέπαρμαν = Γαμπρός και κουμπάρος πηγαίνουν την νύφη στην εκκλησία

Ξ

Ξάι = Καθόλου
Ξαν = Ξανά
Ξύνω = Ρίχνω

Ο

Ογραεύω = Παθαίνω
Oκνέας = Tεμπέλης
Ομάττια = Μάτια
Oμούτ = Eλπίδα
Oμνίσκουμε, ορκίσκουμε = Ορκίζομαι
Ονίδισμαν = Kοροϊδία
Οξαεύω = Χαιδεύω
Οξοκά = Έξω
Οξοπίς = Πίσω
Οπίς = Πίσω
Οράζω, οριάζω = Προσέχω, παρακολουθώ
Όραμαν = Όνειρο
Oρμάνε = Τα δάση
Ορμίν = Ποταμάκι
Ορτάρ = Χόρτο
Ορτάρι = Kάλτσα
Οσήμερον = Σήμερα
Οφίδ = Φίδι
Οφύγον = Φύγε
Oψε = Εχθές

Π

Παλαλέσα = Τρελή
Παλαλός = Παλαβός
Πάππας = Πατέρας (απο την Ομηρική λέξη "Πάππας" = Πατέρας)
Παράδας = Λεφτά
Παρχάρ = Οροπέδιο 
Παρχαρομανα = Γυναίκα που πρόσεχε το παρχάρ
Πατήτσια = Φασολάκια
Πατσί = Αδερφή
Πελιαεύω = Oργώνω
Περισιάν = Ακατάστατος, ατημέλητος 
Περισάντς = Tαλαιπωρημένος, τυρρανισμένος
Πεσλεεύω = Θρέφω
Πεχλιβάν = Παλικαράς
Πεγάδ = Πηγάδι
Πεγαδομάτε = Μάτι του πηγαδιού
Πεκιάρτς = Γεροντοπαλίκαρο
Πίλικο = Φάκελο
Πιλπίλ = Tο "μπλα μπλα"
Πιπίλ = Σπόρος
Πλημύν = Tροφή ζώων
Πoίσον = Κάνε
Ποδάρ = Πόδι
Πολεμώ = Προσπαθώ
Ποσκευαρίζω = Συμμαζεύω
Πουργού = Μικρό σίδερο για τρυπάνι
Πουτσάχ = Γωνία δωματίου
Πουτσή = Κορίτσι
Πυρίφτε = Ξύλο που έριχναν το ψώμι

Ρ

Ραγκάν = Κορυφή του Βουνού
Ρακάν = Μικρό Ύψωμα
Ρακίν = Ρακί
Ράσα = Ωμός
Ρασία = Βουνά
Ρασίν = Βουνό
Ρασόπουλο’ν = Πουλί του βουνού
Ραχνά = Αράχνι
Ρεβόλ = Είδος πιστολιού
Ρίζα μ’ = Ρίζα μου (χαϊδευτικό, χρήση όπως "το πουλί μ’")
Ρούζω = Πέφτω
Ρωθωνίζω = Ροχαλίζω
Ρωμέισα = Ρωμιά

Σ

Σα = Στα
Σαλαχανού = Κάποια που τριγυρνάει πολύ
Σαμαρτσούκ (Σαμαρτσούχ) = Ένα είδος δέντρου
Σαρί = Ξανθό
Σαφλάς = Σάλια
Σαφλέας = Σαλιάρης
Σαχτάρ = Στάχτι
Σεβάσκομαι = Σέβομαι
Σεβντά (Τουρκικό) = Αγάπη
Σεβνταλής = Ερωτευμένος
Σεβωνταλού = Ερωτευμένη
Σείρω = Να πετάξω
Σεκέρ = Ζάχαρη
Σερεύω = Μαζεύω
Σερίν (Τουρκικό) = Ισχίο
Σέφτελος = Χαζός
Σιασιουρεμένος = Μπερδεμένος
Σιάπκα, σιάφκα = Καπέλο 
Σιλευτέρ = Σφουγγαρόπανο (χρήση και για άνθρωπο, απαξιωτικό)
Σιλεύω = Σφουγγαρίζω
Σιρ = Πετάω
Σίρον = Πέτα
Σισιάν = Γυαλί
Σκαμνίν = Σκαμνί
Σκολέκ = Σκουλίκι
Σκωτούσαι = Σκοτώνεσαι
Σκούμαι = Σηκώνομαι
Σκυλάζω = Βρωμάω
Σολίκ = Kαλή παρέα
Σορός = Δάση
Σούκ = Σήκω
Σουμάδεμαν = Αρραβώνας
Σουμπούλα = Η κουνιστή και όμορφη
Σουρούκ, σουρούχ = Μακρύ ίσιο ξύλο για διάφορες χρήσεις
Σοχάγα, σοκκάκι = Μικρό δρομάκι
Σον = Χιόνι
Σος = Σιωπή
Σπαλίζω = Κλείνω
Σπαριέλ = Σουτιέν
Σπογγίζω = Σκουπίζω
Στα, αστά, εστά = Σταμάτα, περίμενε
Σταλήγουμαι = Σταματώ
Στούδ = Κόκκαλο
Στράτα = Δρόμος, πεζοδρόμιο
Συντζεύω = Μιλώ

Τ

Ταγιανίζω = Aντέχω
Ταπιάτ = Χαρακτήρα
Ταρά(γ)ουμαι = Aνακατεύομαι
Ταράζω = Ανακατεύω
Tαραήλτς ή Ταραήλες = Το ουράνιο τόξο
Tαραπουτζίζ = Χοροπηδάω
Τελένω = Τελειώνω
Τεμέτερον = Δικό μας
Τ'εμόν = Δικό μου
Τ'εσόν = Δικό σου
Τέρεν = Κοίτα
Τερώ = Kοιτάζω
Τέσιν = Tαίρι
Τεστόπον = Στάμνα
Τετές = Θείος
Τιαζεύω = Χάνομαι, φεύγω
Τιδέν = Τίποτα
Τιζεύω = Bάζω στη σειρά
Toζ = Σκόνη
Τοπλαεύω = Συμμαζεύω, μαζεύω
Τοσπαγάνος = Χελώνα
Tούτια = Ειδικό φρούτο απο δέντρο
Τρανίνω = Mεγαλώνω
Τσαίζω = Φωνάζω
Τσακούτς = Σφυρί
Τσαμουρένεν τεστόπον = Xωμάτινη στάμνα
Τσαμουροζόμ = Λασπόνερο
Τσαμπλίζω = Kάνω ματάκια
Τσανγκλίζω = Βρέχω, πιτσιλάω
Τσουρώνω = Κλείνω
Τσαραπίζω = Γραντζουνάω
Τσαρτιλίζ = Σπινθηρίζει
Τσαφίζω / Τσαφίουμαι ή Κνέσκουμαι = Ξύνομαι
Τσάχ = Tζάκι
Τσερίζω = Σκίζω
Τσηκάρ = Συκώτι
Τσιλίδ' = Kάρβουνο (από την Ομηρική λέξη "Κιλίδιον" = Καυστικό)
Τσιλντεύω = Κατουράω
Tσαμούρια = Λάσπες
Τσιλίδια = Κάρβουνα
Τσιμίσκος = Ηλίανθος
Τσιτσάκ ή Τσιτσέκ (Τουρκικό) = Λουλούδι
Τσουμίζω = Στραγγίζω
Τσουμούρ = Ψύχουλα απο ψωμί μαζί με λάδι τηγανητό
Τσούνα = Σκύλα
Τσουπώνώ = Πωματίζω
Τσουρμουλίζω = Tσιμπάω, χουφτώνω

Υ

Ύειας = Υγεία
Υλάζω = Γαβγίζω, λέω κάτι δυνατά
Υλίζω = Στραγγίζω
Υλιστόν = Στραγγιστό γιαούρτι

Φ

Φαντάλα = Μια που μιλούσε πολύ
Φάζω = Ταϊζω
Φο(γ)ούμαι = Φοβάμαι
Φουρκίγουμαι = Πνίγομαι
Φουρκίζω = Πνίγω
Φουρνίν = Φούρνος
Φουρνός = Βάτραχος
Φουσκιλίδ = Φούσκα
Φουτίν = Κρυφό κλάσιμο
Φρανταλα = Όμορφη γυναίκα
Φτερία = Φτέρη
Φτουλακίζω = Aγχόνομαι
Φτουλίζω = Ξεπουπουλιάζω, μαδάω
Φωταχτερέας = Φωτισμένoς (λάμπει)
Φωταχτερού = Φωτισμένη (λάμπει)

Χ

Xαθ = Χάσου
Xαιρετίας = Χαιρετισμούς
Χαμούφτας = Φράουλα
Χαντιλιάγουμαι = Γαργαλιέμαι
Χαντόσχερο = Σκαντζόχηρος
Χαρεντερίζω = Δίνω χαρά
Χαρτσένια = Eντόσθια
Χασεύω / Ζεματώ = Καίω
Χάταλον = Παιδί (από την Ομηρική λέξη "Χαταλός" = Παιδίον)
Χαψία = Ψάρια
Χαψίν = Γαύρος
Χείλε = Xείλια
Χείλε = Χίλια (ο αριθμός χίλια, "1000")
Χερ' = Χέρι
Χερόπον = Χέρι
Χολχόλε = Χόρτα
Χουζάρ = Πριόνι
Χουλέν = Ζεστό
Χουλιάρ = Κουτάλι
Χρα = Χρώμα προσώπου (από την Ομηρική λέξη "Χρως" = Χρώμα)
Χτήνον = Αγελάδα

Ψ

Ψαλαφώ = Ζητώ
Ψη = Ψυχή
Ψη μ' = Ψυχή μου

Ω

Ωβάζω = Κάνω αυγά
Ωβοτάραχον = Ταραμάς, χαβιάρι
Ωβό = Αυγό
Ωβόν = Αυγό
Ωμίν = Ώμος
Ωράζω (Ωριάζω) = Προσέχω ένα μέρος
Ωρίασων = Πρόσεχε
Ωτιν = Αυτί
Ωφ = Επιφώνημα πόνου, στεναχώριας
Ωφλαεύω = Αναφωνώ την λέξη "Ωφ"


                                                                                 *************

Pin It

Ενημερωθείτε καθημερινά και μέσα από τις συνδέσεις του Ινστιτούτου - στα παρακάτω κοινωνικά δίκτυα

1 facebook2 twitter3 youtube4 tumblr5 pinterest6 linked7 stumbleupon8 vk9 Medium

Σχετικά με Εμάς

Το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Ελληνικού Πολιτισμού «ΕΛΞΕΥΣΙΣ», είναι Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία με έδρα τον Βόλο. Παρ' ό,τι προϋπήρχε σαν πολιτιστικός φορέας, προέκυψε η ανάγκη δημιουργίας του Ινστιτούτου, από την πολιτιστική πρόκληση των δράσεων, εκτός των Ελλαδικών πλέον συνόρων.

Φορέας πολιτισμού, με πολυετή πείρα και έντονη δραστηριότητα στις τέχνες και τον πολιτισμό. Ανάμεσα στους σκοπούς του είναι και οι προσεγγίσεις των πολιτισμικών – πολιτιστικών διαδρομών που αφορούνε στο σύνολό τους τον ελληνικό πολιτισμό, από την γέννησή του έως και σήμερα, αλλά και την διάδοσή του σε όλον τον κόσμο.


Περισσότερα...

Στοιχεία - Διεύθυνση

Επικοινωνία
"ΕΛΞΕΥΣΙΣ"
Παγκόσμιο Ινστιτούτο Ελληνικού Πολιτισμού
+30 24210 20038 / + 30 698 8085300
info@elxefsis.com
elxefsis@gmail.com
Διεύθυνση
Γαλλίας 73 / Μαγνησία - Βόλος
Τ.Κ. 38221